ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی (1)

---

ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌‌‌زمینی

بخش نخست

برگردان: محمد علیزاده

   آیا به‌‌‌راستی ما در جهان تنها هستیم؟ مسابقه برای یافتن زندگیِ هوشمند، یا هرگونه زندگی برون‌‌‌زمینی، کوششی است که سالهاست ادامه دارد. با اینکه تاکنون هیچ مدرک محکم و معتبری از زندگی برون‌‌‌زمینی یافت نشده، اما به نظر می‌‌‌رسد در برنامۀ ماموریتِ هر کاوشگر فضایی که از زمین پرتاب می‌‌‌شود، "جستجوی زندگی" نقش بسته باشد.
   تا امروز می‌‌‌دانیم که در منظومۀ خورشیدی، تنها زمین دارای زندگی است و شاید تا چند دهۀ دیگر، ریختهای دیگری از زندگی نیز در همین نزدیکی‌‌‌ها یافت شود. همچنین، ریختِ شناخته شدۀ زندگی، نیازمند کربن، اکسیژن و آب است، اما در همین زمین که جایگاه زندگی ماست، ریختهایی از زندگی یافت شده که در محیطهای ناهنجارِ بسیار سرد و یا بسیار گرم و به دور از نور خورشید ادامه دارد. برای نمونه به تازگی و با کمک پیشرفت فناوری و ساخت زیردریایی‌‌‌هایی که تاب فشارهای خُردکنندۀ ژرفای آبهای اقیانوس را دارند، ریختهایی از زندگی در ژرفاهای تاریک و سردِ آبهای زمین یافت شده که در کف اقیانوسها و در نزدیکیِ منابع زمین‌‌‌گرمایی در جریان است و آنجا جاندارانی، در محیطهایی آکنده از سولفور زندگی می‌‌‌کنند. نکتۀ شگفتِ دیگر از جریانِ پیچیدۀ زندگی این است که دانشمندان در زباله‌‌‌های اتمیِ دفن شده در ژرفای اقیانوسها، و نیز در میان یخهای سرد و به‌‌‌دور از نور خورشید، باکتریهای زنده یافته‌‌‌اند. اینها و نیز بسیاری نکته‌‌‌های دیگر، برهانهای محکمی است بر آنکه زندگی می‌‌‌تواند در جاهایی باورناپذیر ریخت گیرد و رشد یابد.
   با فرضیه‌‌‌های امروزِ دانش زمینی، به درستی نمی‌‌‌توان گفت که زندگیِ برون‌‌‌زمینی در کجا پنهان است. با این‌‌‌حال، در اینجا به ده نمونه از جاهایی که گمان بیشتری می‌‌‌رود زندگی در آنها جریان داشته باشد، اشاره می‌‌‌شود.

   

---

 

1- شهاب‌سنگها
 

 
   تاکنون بیش از 22000 شهاب‌سنگ بر روی زمین پیدا شده است که بسیاری از آنها دربردارندۀ موادِ آلی و ترکیبهای شیمیایی‌ای بودهاند که برای "آغاز زندگی" نیاز است.
   در سال 1966، گروهی از دانشمندان، مدارک محکم و معتبری انتشار دادند که از یافتن ریزسنگواره‌هایی در یک شهاب‌سنگِ متعلق به سیارۀ بهرام که در قطب جنوب یافته بودند خبر می‌داد. این مدارک نشان می‌داد ممکن است زندگی در اندازه‌های ریزیاخت‌های و در حدود 6/3 میلیارد سال پیش در سیارۀ سرخ وجود داشته است. پس از سالها گفتگوی سخت و فراوان، دانشمندان نتیجه گرفتند که شاید زندگیِ نخستین از سیاره بهرام و به وسیلۀ شهاب‌سنگها به زمین رسیده باشد.
   و اگر این انگاره درست باشد، گواه محکمی است برای فرضیۀ "پَنسپِرمیا"، که معنای سادۀ آن "دانه‌های زندگی در همه جا" است. پَنسپِرمیا، نظریه‌ای است که بیان می‌دارد زندگی از فضای برون‌زمینی به زمین رسیده است. منظور از زندگی، باکتریها است که می‌توانند به صورت تاخیری، همچون خواب زمستانی، فعالیتِ زیستی را به تاخیر اندازند و این‌گونه در محیط‌های بسیار سخت، توانایی زنده ماندن داشته باشند تا به محیط مناسب برسند. بدین‌سان، زندگی می‌تواند در سیاره‌های دیگر وجود داشته باشد. شاید در همین نزدیکی و در سیارۀ بهرام.

2- سیارۀ بهرام
 

   برای سالهاست که سیارۀ بهرام، هدفِ پیشِ روی جستجوهای شکارچیانِ زندگیِ فرازمینی است. اما آنجا بی آب و خشک و سترون است و همین‌ها موجب شده که جستجوها برای یافتن مریخیانِ کوچکِ سبز رنگ به یافتنِ ریخت‌های ساده‌تر زندگی جهت گیرد.
   در بهرام، نشانه‌هایی از یک گذشتۀ گرم و پر آب وجود دارد: بسترهای خشکیدۀ رودخانه‌ها، یخ‌پهنه‌های قطبی، آتشفشانها و کانیها که تنها با وجود داشتن آب، امکان پیدایش دارند. در سال 2008، کاوشگر سطح‌نشینِ سیمرغ، عکس‌هایی از تکه‌های یخ که در زیر لایه‌های رویی خاک یافته بود را به زمین فرستاد، کشفی بسیار بزرگ: آب، کلید و عامل اساسیِ سازندۀ زندگی. و عامل بسیار مهم دیگر نیز یک سال پس از آن یافت شد: دانشمندان ناسا، توانستند گاز متان را در هواسپهر سیارۀ بهرام بیابند، عاملی که مشخص می‌کند آن سیاره هنوز سرزنده است.
   هرچند هنوز وجود زندگی در بهرام ثابت نشده، ولی دانشمندان امیدوارند که شاید آن را ندیده و نیافته باشند. گاز متان میکروبها را به وجود می‌آورد که دیرپاترین و از نخستین ریخت‌های زندگی در سیارۀ ماست. و اگر در سیارۀ سرخ نیز چنین باشد، بختِ آن هست که باکتریها در لایه‌های زیرین سطح آن وجود داشته باشند.

3- اروپا
 

   از این ماهِ سیارۀ مشتری، نمی‌توان به سادگی چشم پوشید. هرچند که سطح بسیار سرد و یخ بستۀ آن، یارای پشتیبانی از زندگی را ندارد، اما شاید آنجا، تنها منزلگاه ریززیستمندان ساده و نخستین، مانند باکتری و میکروب نباشد، شاید که زندگیِ بسیار پیچیده‌تری در آنجا جریان داشته باشد.
   دانشمندان سالهاست در قالب فرضیه‌ای، عنوان کرده‌اند که شاید در زیر لایه‌های بیرونیِ یخبستۀ اروپا، اقیانوسی پنهان باشد و شاید حتا دارای اکسیژن هم باشد. پس از بررسیِ این که چگونه سطحِ یخبستۀ اروپا به‌تندی بازسازی می‌شود، ریچارد گرینبرگ، پژوهشگر دانشگاه آریزونا، در سال 2009 براورد کرد که اکسیژنِ کافی برای به وضع ثابت رسیدن اقیانوس زیرین وجود خواهد داشت تا جانداران میکروسکپی به جانداران پیچیده‌تر دگرگون شوند.
   همچنین این نکتۀ مهم را به یاد داشته باشید که هنوز حتا هیچ برهان قاطعی بر وجود اقیانوس زیرین لایه‌های یخیِ اروپا وجود ندارد.

4- کالیستو
 

   کالیستو، یکی دیگر از ماه‌های سیارۀ مشتری است. اندازه‌اش به اندازۀ سیارۀ تیر است و گالیله آن را در سال 1601 کشف کرد. ستاره‌شناسان، کالیستو را "برهوت و خسته کننده" می‌دانستند تا هنگامی که دریافتند شاید اقیانوسی شور در درون آن نهفته باشد. 
   با گذشتنِ فضاپیمای ناسا به نام "گالیله" در سالهای 1996 و 1997 از کنار این دومین ماهِ بزرگِ سیارۀ مشتری و سومین ماهِ بزرگ در تمام منظومۀ خورشیدی، دانشمندان دریافتند که میدان مغناطیسی کالیستو، ناپایا و ناپایدار است، که می‌تواند نشان دهندۀ وجود آب باشد. در سال 2001، فضاپیمای گالیله، از روی نشانه‌های برخورد شهاب‌سنگی، آشکار کرد که خرده‌سیارکی به این ماه برخورد کرده است. معمولا چنین برخورهایی موجب به وجود آمدن امواج ضربه‌ای موج‌دار و بسیار فراوانی بر سطح سیاره‌ای می‌شود، اما بر سطح آن ماه، چیزی دیده نمی‌شد. همین برهان دانشمندان را به دیدگاه وجود اقیانوسی آبگون در درون این ماه هدایت کرد که توانسته امواج ضربه را جذب و دفع کند.
   با توجه به این که وجود آب، برابر با وجود زندگی است، ستاره شناسان بر این باورند که اگر چنان اقیانوسی در درون کالیستو نهفته باشد، شاید که زندگیِ موجودات پیچیده‌تر نیز در آن وجود داشته باشد.

5- تایتِن
 

   تایتِن دومین ماهِ بزرگ تمام منظومۀ خورشیدی و یکی از ماه‌های سیارۀ کیوان است. این ماه دارای هواسپهری کلفت و تیره و تار است. این ماه در سال ۱۶۵۵ توسط کریستین هُویگِنس هلندی کشف شد. کریستیَن هُویگِنس، ریاضیدان، فیزیکدان و ستاره شناس هلندی قرن هفدهم، نخستین کسی بود که پاندول را در ساعت به کار برد و نیز روشی برای ساخت و پرداخت‌کاری بهتر عدسی‌های تلسکوپ ابداع کرد. همچنین او نخستین فیزیکدانی بود که برای نور، رفتار موجی در نظر گرفت.
   اما آیا این ماهِ سردمزاج سیارۀ کیوان می‌تواند محیط زیست شایسته و درخوری برای زندگی باشد؟ با وجود آن که دمای سطحی آن منفی 185 درجۀ سلسیوس است، اما هرچه دانشمندان بیشتر به آن می‌نگرند، بیشتر و بیشتر به توانایی‌های پنهانِ پشتیبانی از زندگی در آنجا پی می‌برند. با وجودی که تایتِن، به دلیل دور بودن از خورشید، از نور و گرمای آن بی‌بهره است، کاوشگر ناسا با نامِ " هویگِنس" در سال 2005، متان مایع را بر سطح این ماهِ کوچک کشف کرد. در ماه مِی سال 2010، دو گروه از دانشمندان اعلام کردند که فضاپیمای مدارگرد کاسینی، ترکیب‌های ناشناختۀ شیمیایی‌ای را بر آن ردیابی کرده که شامل هیدروژن و اَستیلِن است.
   بر این بنیان، چنانچه بر روی تایتِن زندگی وجود داشته باشد، ریختی سراسر دیگرگون با آنچه بر روی زمین می‌شناسیم، خواهد داشت و بنیانِ هر آنچه که اینک پیرامون چگونگی کارکرد و روندِ ریخت‌گیریِ زندگی می‌دانیم را از پایه دگرگون خواهد کرد.

ادامه دارد...

---

منبع: http://news.discovery.com