خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

تزویرِ روزگارِ غریب

1 - یه کمدین امریکایی هست به نام لوییس سی.کی. من از این شخصیت خیلی خوشم میاد، یعنی شخصیتی که موقع اجرا روی صحنه بروز میده. به سادگی و با لودگی میگه من آدم تنبلی هستم، کثیفم، یه وقتایی دلم می‌خواد یکیو بکشم، به خدا گیر میده، به یهودیا گیر میده که به خاطرش تو امریکا رسما خِشتک پرچم می‌کنن و غیره... اما نکته‌ی مهم تو حرفایی که می‌زنه، یه نقد بسیار ظریف اجتمایی از شرایط حاکم بر جامعه هست، در واقع ایشون بر خلاف کمدین‌های وطنی که فقط بلدن ادای علی دایی و فردوسی‌پور در بیارن، یک ساعت و با ظرافت تمام، بسیاری از انتقادهای اجتماعی خودشو در قالب طنز و با لحنی شیرین و البته بسیار بسیار بی‌ادبانه!بیان می‌کنه.


2- 400 نفر از آقایون و خانم‌های چهره‌ی فرهنگی، نامه نوشتن و امضا دادن در حمایت از دست‌فروشان در مترو، پرسش من از این عزیزان و متفکران اجتماعی و فرهنگی و هنری و غیره...! اینه که کدومتون هر روز صبح با چشمای خوابالو و هر شب خسته و کوفته سوار مترو میشین و مجبورین نعره‌های فروشندگان و لگدمال شدن پاهاتون رو و کثیف شدن لباستون از کیسه‌های گنده‌ی اونا رو تحمل کنین؟ اصولا شما با وسایل حمل و نقل عمومی رفت و آمد می‌کنین؟ از آلودگی هوا چه خبر؟


3- بر اساس مصوبۀ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی که دستور فرمودن دیگه نباید از واژه‌ی شراب در کتاب‌ها استفاده بشه، ما میگیم چشم، فقط یه رونوشت هم بدین به خواجه‌ی شیراز که یه فکری به حال دیوانش بکنه و ورژن بعدیشو بدون شراب بده بیرون، حالا می و ساقی و قدح و ایناش هیچی...

می‌فرماد:

شرابی تلخ می‌خواهم که مردافکن بود زورش                  که تا یک دم بیاسایم ز دنیا و شر و شورش


4- حالا تصور بفرمایید اتفاقات بالا که عرض شد در امریکا افتاده بود، بعد آخر هفته رفتن به اجرای لوییس سی.کی حالی می‌داد خدایی...


الحاقیه: در ضمن تفاهممون مبارکا باشه،


و در پایان...


مِی خور که شیخ و زاهد و مفتی و محتسب               چون نیک بنگری همه تزویر می کنند



ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.




ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.


برگردان: محمد علیزاده


دو کارگروه از ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان کشف کرده‌اند. این خزانۀ آب که گمان می‌رود 140 تریلیون برابرِ تمامی آبهای دریاهای زمین باشد، پیرامون سیاه‌چاله‌ای را فراگرفته که خود یک اختروَش را خوراک می‌دهد و بیش از 12 میلیارد سال نوری از ما دورتر است.
مَت بِرَدفورد که یکی از دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در شهر پاسادنا در استان کالیفرنیای امریکا و مدیر یکی از کارگروه‌هایی است که این کشف را انجام داده‌اند، می‌گوید: "محیط پیرامون این اختروَش، بسیار بی‌مانند است زیرا که توانسته چنین تودۀ کلانی از آب را فَراوَرد. این برهان دیگری بر فراگیر بودن آب در سرتاسر جهان و حتا در زمان‌های نخست آغاز آن است." بخشی از سرمایۀ پژوهشی کارگروهِ زیر مدیریت او را ناسا بر گُرده دارد.
یک اختروَش از سیاه‌چاله‌ای بسیار بزرگ نیرو می‌گیرد که آن نیز پیوسته و یکنواخت، گاز و غبار پیرامونش را به کام خود می‌کشاند. هم‌چنان که سیاه‌چاله، گاز و غبار را به درون خود فرومی‌کشاند، اختروَش انرژی بیکرانی را به بیرون فوران می‌کند. هر دو گروه ستاره‌شناسان، یک اختروَش ویژه را با نام APM 08279+5255 بررسی کردند، اختروَشی که سیاه‌چاله‌ای به اندازۀ 20 میلیارد بار پرجرم‌تر و یک هزار بار پرتوان‌تر از خورشید پرورانده است.
ستاره‌شناسان وجود بخار آب را حتا در دوردست‌ترین فاصله‌ها و حتا در نخستین روزهای پیدایش کیهان پیش‌بینی کرده بودند، اما پیشتر، آن را نیافته و وجودش را آشکار نساخته بودند. در کهکشان راه شیری، بخار آب وجود دارد، هرچند که اندازۀ آن، 4000 بار کمتر از این اختروَش است، زیرا بیشتر بخار آب موجود در راه شیری، به ریخت یخ است.
 
ادامه مطلب ...

ده راز برتر ستارگان (بخش دوم)




ده راز برتر ستارگان


برگردان: محمد علیزاده


منبع: www.space.com


5 -  انفجارهای ستارگان
رده‌ای تازه از ستارگان با نام "ستارگان رادیویی ناپایدار چرخشی"، Rotating Radio Transients فروزنده‌هایی بی‌ثبات و ناپایدار هستند. آنها ستارگان متراکم نوترونی سترگ و حجیمی هستند که به طور متناوب، رگبارهایی از امواج رادیویی به درازای دو میلی ثانیه و با فاصله‌هایی تاریک و پایدار با فاصلۀ زمانی سه ساعت به بیرون می‌فرستند. از آنجایی که این فوران‌ها زودگذر هستند، ستاره‌شناسان به منظور ردیابی این ستارگان رادیویی، باید این گذرهای ناگهانی امواج رادیویی را از امواج رادیویی تولید شده در روی زمین تمیز دهند. ممکن است در کهکشان راه شیری، صدها هزار ستاره از این دست وجود داشته باشد.


 

ادامه مطلب ...

ده راز برتر ستارگان (بخش نخست)




ده راز برتر ستارگان

برگردان: محمد علیزاده

منبع: www.space.com

شبی پرستاره
برای بسیاری از کسانی که به آسمان خیره می‌شوند، آسمان شب شاید تنها پرده‌ای بسیار یکسان از نورهایی چشمک‌زن باشد. اما حقیقت امر این است که جهان از میلیاردها ستارۀ گوناگون و پر از شگفتی ریخت یافته است. از آتش‌بازی‌های ستارگان در قالب انفجار اَبَرنواَخترها تا سیاه‌چاله‌های نادیدنی؛ و ستاره‌شناسان رفته رفته درمی‌یابند ستارگان چگونه کار می‌کنند و چه چیزهایی موجب می‌شود هر یک از آنها نادر و یکتا باشند.
با تمام اینها، هنوز رازهایی بسیاری باقی است.
 

در این تصویر هنری، میدان مغناطیسی بسیار پرانرژی و نیز بسیار جوانِ یک خوشۀ ستاره‌ای با نام Westerlund 1 نشان داده شده است. این خوشۀ بی‌نظیر دربردارندۀ صدها ستارۀ بسیار بسیار پر جرم و سترگ است که درخشندگی بعضی از آنها، یک میلیون بار از خورشید ما بیشتر است.

10 -  الماسهایی در آسمان
هنگامی که یک ستاره با جرمی برابر خورشید ما، سوخت هسته‌ای خود را به پایان می‌رساند، لایه‌های بیرونی خود را رها ساخته و از آن تنها یک هستۀ بسیار داغ با نام کوتولۀ سپید بر جای می‌ماند. دانشمندان می‌اندیشند که در درون یک کوتولۀ سپید، لایه‌ای با کلفتی کمابیش 50 کیلومتر از کربن و اکسیژن متبلور و بلورِش یافته مانند الماس وجود داشته باشد. در سال 2004، کوتولۀ سپیدی نزدیک صورت فلکی قنطورس یافتند که از کربن بلورش یافته ساخته شده است و 25 میلیارد میلیارد میلیارد تن وزن دارد.

 

 
ادامه مطلب ...

ستارگان، چراغ‌های کیهانی (بخش دوم)




ستارگان، چراغ‌های کیهانی

نوشته: محمد علیزاده


سرگذشت شورانگیز یک ستاره

سرگذشت یک ستاره بسته به جرم آن است. عمرش هم چنین است. عمر ستارگان از چند میلیون تا چند میلیارد سال است. اکنون نیاز به یک نقطه‌ی آغاز داریم. آن آغازش در سحابی‌ها و در فضای میان ستاره‌ای است. چگالی میانه‌ی ماده در فضای میان ستاره‌ای چند اتم در هر سانتی متر مکعب و دما اندکی از صفر مطلق بیشتر است. چگالی سحابی‌ها چند هزار اتم در هر سانتی متر مکعب و دما هم کمی از صفر مطلق بالاتر است. سحابی‌های نخستین تنها از هیدروژن و اندکی هلیوم تشکیل شده بودند. باقی عناصر در هسته‌ی ستارگانِ پر جرمِ نخستین به وجود آمدند. سپس با کمک انفجارهای ابرنواختری و فوران‌های نواختری، این عناصر از هسته‌ی ستارگان به سحابی‌ها راه یافتند و در نتیجه ستارگان بعدی شامل درصد کمی از همه‌ی عناصر طبیعی دیگر شدند.


و اکنون سرگذشت یک ستاره:


الف) زایش (انباشتگی موضعی ماده‌ی سحابی):
حرکت‌های کوچک در درون سحابی موجب انباشتگی موضعی ماده می‌شود. نیروهای گرانش کمک بزرگی به انباشت ماده در نواحی فشرده می‌کنند و توده‌ی پیش‌ستاره‌ای را به وجود می‌آورند که تا یک میلیارد میلیارد میلیارد تن وزن دارند و این گونه، آماده‌ی زایش ستاره‌ای می‌شود. نخستین ستارگان شاید در ده میلیارد سال پیش زاییده شده باشند و هم اینک نیز در حال زایش هستند. این فرایند در سحابی‌ها که زایشگاه ستارگانند، پیوسته ادامه یافته و ستارگان تازه‌ای زاده می‌شوند.
 
ادامه مطلب ...

ستارگان، چراغ‌های کیهانی (بخش نخست)



ستارگان، چراغ‌های کیهانی

نوشته: محمد علیزاده

برای دیدن عکس‌های بزرگتر، روی آنها کلیک کنید

ستارگان چراغ‌های کیهان هستند و در اندازه‌های گوناگون و روشنایی‌های دیگرگون وجود دارند اما شالوده‌ی همه‌ی آنها، گوی‌های داغِ گازی‌ای است که نیروشان از واکنش‌های هسته‌ای در هسته‌ی مرکزی تامین می‌شود. در واکنش‌های هسته‌ی ستارگان، هیدروژن مصرف و شکافته شده و بر اساس جرم آن ستاره و با نرخ‌های متفاوت، هلیوم و انرژی تولید می‌شود. دمای سطحی یک ستاره با پرتوِ نورِ بدست آمده از آن اندازه‌گیری می‌شود. اندازه‌گیری توده و جرم ستارگان به روش‌های نامستقیم هم ممکن است. می‌دانیم که گرانش با جرم رابطه‌ی مستقیم دارد؛ پُرجرم‌ترین ستاره‌ها، پُرنورترین نیز هستند، علت این است که در هسته‌ی این ستاره‌های بسیار بزرگ و به دلیل گرانش بسیار زیاد آنها، ماده با انباشتگی بسیار بالا، بسیار بسیار درهم فشرده شده است که باعث شتاب در واکنش‌های هسته‌ای می‌شود. اما شُکوه چنین ستاره‌هایی چندان دیرپا نیست. ستاره‌های غول‌پیکرِ آبی-سپید، سوخت هسته‌ای خود را در مدت کوتاهی در سنجه‌ی ستاره‌ای و در حدود ده میلیون سال به پایان می‌رسانند.


کهکشان راه شیری با میلیاردها ستاره‌اش بر فراز صحرای آتاکاما در شیلی. در سمت چپ و پایین، دو ابر ماژلانی هم دیده می‌شوند

از سویی ستاره‌های کم جرم‌تر، به آرامی و با تنگ چشمی و سخت‌گیری سوخت خود را مصرف می‌کنند. ستاره‌های کوچکِ نارنجی یا سرخ‌گون، شاید برای صدها میلیون سال به زندگیِ خود ادامه دهند. خورشید ما نیز ستاره‌ای زرد رنگ با جرمی متوسط است که با همین درخشندگیِ اکنونش، به مدت 4500 میلیون سال در حال تابیدن است و تابشش را تا 5000 میلیون سال دیگر که سوختش به پایان می‌رسد، ادامه خواهد داد. جرم یک ستاره، رابطه‌ی نزدیکی با درخشندگی‌اش دارد. بنابراین هرچه توده‌ی ستاره‌ای بیشتر باشد، پر نورتر و درخشنده‌تر نیز خواهد بود. ستارگان منبع انرژی نورانی و گرمایی هستند. بزرگی این انرژی از شگفتی‌های کیهان است. در هر دقیقه، هر سانتی متر مربع از سطح زمین که در راستای پرتو نور خورشید قرار دارد، 1/94 کالری انرژیِ نورانی و گرمایی دریافت می‌کند. این عدد، ثابت تابش خورشیدی نام دارد. خورشید به طور متوسط بر هر کیلومتر سطح زمین در حدود دو میلیون اسب بخار انرژی می‌دهد. شگفتاورتر اندازه‌ی انرژی‌ای است که تنها در یک سال به زمین می‌رسد و آن پنج میلیون برابر از تمامی انرژی‌ای که از ذغال سنگ، گاز، آب، نفت، انرژیِ هسته‌ای، باد و هر انرژی دیگری که در زمین تولید شود بیشتر است. شگفتی دیگر انرژی‌ای است که تنها در یک دقیقه از خورشید تابیده می‌شود و برابر است با عدد بسیار بزرگ 472300 میلیارد میلیارد اسب بخار! می‌دانید از عمر خورشید چقدر گذشته؟ عمر خورشید را به دقیقه تبدیل و در عدد بالا ضرب کنید. آیا عددی را که یافته‌اید، می‌توانید بخوانید؟ بسیار خوب، این را هم بدانید که زمین تنها یک دو میلیاردیوم از این انرژی را دریافت می‌کند. برای تولید این اندازه انرژی، خورشید در هر ثانیه در هسته‌ی خود 700 میلیون تن هیدروژن را به 695 میلیون تن هلیوم تبدیل می‌کند و باقی مانده به انرژی تبدیل می‌شود. این رقم در برابر جرم خورشید چنان ناچیز است که می‌تواند تا پنج میلیارد سال دیگر به زندگی ادامه دهد.

 
ادامه مطلب ...

چه تعداد ستاره در جهان وجود دارد؟




چه تعداد ستاره در جهان وجود دارد؟


مترجم: محمد علیزاده

منبع: http://www.universetoday.com


برای دیدن اندازه‌ی بزرگ عکسها روی آنها کلیک کنید


هنگامی که به آسمان پر از ستاره‌ی شب نگاه می‌کنیم، ناخواسته به شمارش ستارگان می‌پردازیم. با چشم نامسلح و در شبی تاریک، تنها می‌توان چند هزار ستاره را دید. اما در سراسر کیهان چند ستاره وجود دارد؟ پیش از پرداختن پیرامون تعداد سترگ ستارگان، بگذارید بررسی کنیم که با ابزار موجود، چه تعداد ستاره را می‌توان شمرد.

 

کهکشان راه شیری

در یک آسمان تاریک و با چشمانی تیزبین، می‌توان ستارگانی با روشنایی قدر 6 را رصد کرد. اما برای به دست آوردن عددی دقیق از تعداد ستارگان، باید به هر دو نیم کره‌ی شمالی و جنوبی زمین سفر کرد، زیرا در هر نیم کره، تنها بخشی از آسمان را می‌توان دید. گذشته از این، باید شمارش را در چندین ماه انجام داد، زیرا در هر ماه، بخشی از آسمان توسط خورشید کدر می‌شود. اگر بینایی شما بسیار خوب باشد و در آسمان کاملا تاریک شب و در هر دو نیم کره‌ی شمالی و جنوبی و بدون وجود ماه در آسمان، ستارگان را شمارش کنید، می‌توانید کمابیش تا 9000 ستاره را ببینید و بشمرید.
 
ادامه مطلب ...

خوشه‌های کیهانی، گروه محلی، اَبَرخوشه‌ها چیستند؟



خوشه‌های کیهانی، گروه محلی، اَبَرخوشه‌ها چیستند؟


نوشته: محمد علیزاده



بیشتر کهکشان‌ها به دلیل گرانش به سوی یکدیگر کشیده می‌شوند. همچنین این نیروی گرانش آنها را در کنار یکدیگر نگاه می‌دارد. راه شیری و آندرومدا و کهکشان مثلثی به همراه حدود سی کهکشان کوچکتر که به دور این سه کهکشان می‌چرخند، مجموعه‌ای کهکشانی با عنوان گروه محلی را با ریختی نامنظم شکل داده‌اند. گروه محلی بخشی از یک خوشه‌ی کهکشانی است. در حالی که بیشتر کهکشان‌ها در گروه‌های کوچکی قرار دارند، در حدود ده درصد از کهکشان‌ها در کیهان، بخشی از مجموعه‌هایی بزرگتر به اسم خوشه‌ی کهکشانی هستند. خوشه‌های کهکشانی ممکن است شامل صدها یا هزاران کهکشان باشد. تا به حال در حدود ده هزار خوشه‌ی کهکشانی توسط ستاره‌شناسان شناسایی شده است. خوشه‌های کهکشانی به دو گونه‌ی منظم و نامنظم دیده شده‌اند. خوشه‌های نامنظم می‌تواند از چند کهکشان یا از چندین هزار کهکشان و از گونه‌های مختلف تشکیل شده باشد. خوشه‌های منظم از کمابیش یک هزار کهکشان تشکیل شده که با فشردگی گرد هم آمده‌اند و ریختی کمابیش کروی را به وجود آورده‌اند، بیشتر این کهکشان‌ها نیز بیضوی هستند. حتی در چنین گروه بهم فشرده‌ای، کهکشان‌ها از یکدیگر صدها هزار سال نوری فاصله دارند.

  ادامه مطلب ...