ده راز برتر ستارگان (بخش نخست)

---

ده راز برتر ستارگان

برگردان: محمد علیزاده

منبع: www.space.com

شبی پرستاره
برای بسیاری از کسانی که به آسمان خیره می‌شوند، آسمان شب شاید تنها پرده‌ای بسیار یکسان از نورهایی چشمک‌زن باشد. اما حقیقت امر این است که جهان از میلیاردها ستارۀ گوناگون و پر از شگفتی ریخت یافته است. از آتش‌بازی‌های ستارگان در قالب انفجار اَبَرنواَخترها تا سیاه‌چاله‌های نادیدنی؛ و ستاره‌شناسان رفته رفته درمی‌یابند ستارگان چگونه کار می‌کنند و چه چیزهایی موجب می‌شود هر یک از آنها نادر و یکتا باشند.
با تمام اینها، هنوز رازهایی بسیاری باقی است.

 

در این تصویر هنری، میدان مغناطیسی بسیار پرانرژی و نیز بسیار جوانِ یک خوشۀ ستاره‌ای با نام Westerlund 1 نشان داده شده است. این خوشۀ بی‌نظیر دربردارندۀ صدها ستارۀ بسیار بسیار پر جرم و سترگ است که درخشندگی بعضی از آنها، یک میلیون بار از خورشید ما بیشتر است.

10 -  الماسهایی در آسمان
هنگامی که یک ستاره با جرمی برابر خورشید ما، سوخت هسته‌ای خود را به پایان می‌رساند، لایه‌های بیرونی خود را رها ساخته و از آن تنها یک هستۀ بسیار داغ با نام کوتولۀ سپید بر جای می‌ماند. دانشمندان می‌اندیشند که در درون یک کوتولۀ سپید، لایه‌ای با کلفتی کمابیش 50 کیلومتر از کربن و اکسیژن متبلور و بلورِش یافته مانند الماس وجود داشته باشد. در سال 2004، کوتولۀ سپیدی نزدیک صورت فلکی قنطورس یافتند که از کربن بلورش یافته ساخته شده است و 25 میلیارد میلیارد میلیارد تن وزن دارد.

 

  

9 - لاشه‌های ستاره‌ای
مگنتار (ستارگان مغناطیسی)، ستارگان نوترونی بسیار چگال و ریختی از لاشه‌های ستاره‌ای هستند که دارای میدان‌های مغناطیسی‌ای بسیار بسیار نیرومند بوده که میلیاردها بار نیرومندتر از هر آهن‌ربایی است که در روی زمین وجود دارد که در هر 10 ثانیه پرتوهای ایکس و نیز فوران‌هایی گاه و بی گاه از پرتوهای گاما را از خود آزاد می‌کنند. تا سال 1998 و نزدیک به دو دهه پس از دیدبانی نخستین نمایش نورافشانی آنها، در رده‌ای ویژه از ستارگان قرار نداشتند. در ماه مارس سال 1979، 9 فضاپیما، درخششی سترگ برابر با آزادسازی انرژی خورشید در درازای یک هزار سال را مشاهده کردند، از نقطه‌ای که اکنون باقی مانده‌های ابرنواختری به نام N49 آنجا آرمیده است.

 

8 - مکان‌های درهم فشرده
خوشه‌های ستاره‌ای از ستارگانی بسیار تشکیل شده است که هم‌زمان رشد یافته‌اند. برخی دارای چند ده ستاره و بسیاری دیگر دارای میلیونها ستاره هستند. برخی از این خوشه‌های ستاره‌ای مانند خوشۀ پروینِ معروف در صورت فلکی گاو را می‌توان با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. ستارگان در همان منطقه ریخت یافته‌اند، اما این که چرا هنوز در کنار یکدیگر و به ریخت خوشه قرار دارند، از اسرار است.

 

7 -  ستارگان غرّنده
گمان می‌رود یک لرزۀ ستاره‌ای که سطح یک ستارۀ نوترونی را شکافته و از هم می‌دراند، بسیار مانند زمین لرزه‌هایی باشد که روی زمین خودمان رخ می‌دهد. در سال 1999، ستاره‌شناسان با ردیابی پرتوهای گاما و پرتوهای ایکسی که از یک ستارۀ نوترونی در فضا پراکنده شده بود، انفجاری را در آن شناسایی کردند. پیش‌بینی این انفجارهای نیرومند هنوز از اسرار ستاره‌شناسی است. به تازگی، گروهی از دانشمندان آزمایشگاه ملی لوس آلاموس دریافته‌اند که برای گونۀ ویژه‌ای از ستارگان نوترونی چرخنده به نام تپ‌اخترها، زمان باقی مانده تا لرزش بعدی، برابر با زمانی است که از لرزش قبلی آن گذشته است.

 

6 - اَبَر ستارگان
یک ستارۀ نوترونی پس از یک انفجار ابرنواختری و از درهم فشرده شدن هستۀ یک ستارۀ در حال مرگ پدید می‌آید. ستاره‌ای که دارای جرمی بیشتر از خورشید است، تا قطر یک کُره به اندازۀ شهری کوچک فشرده می‌شود. ستارگان نوترونی که یک گام تا دگرگون شدن به یک سیاه‌چاله فاصله دارند، از پرچگال‌ترین اجرام کیهان هستند. تنها یک قاشق چای‌خوری از مادۀ آنها در روی زمین، بیشتر از میلیاردها تن وزن دارد. در سال 2005، دانشمندان ناسا سرچشمه‌ای از پرتوهای گامای انفجاری یافتند که پرتوهایی بیش از یکصد هزار خورشید از خود پراکنده می‌کرد و به این ترتیب راز 35 ساله‌ای را گشودند. هنگامی که دو ستارۀ نوترونی در سرعت‌های ده‌ها هزار کیلومتر در ثانیه به یکدیگر برخورد می‌کنند، با پراکندن پرتوهای گاما، آتش بازی‌ای شگرف به راه می‌اندازند.

 

ادامه دارد...

---