خرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منخرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی مننظریۀ جهان متورم چیست؟
نظریۀ جهان متورم چیست؟
نوشته: محمد علیزاده
چه تعداد کهکشان در جهان وجود دارد؟
مترجم: محمد علیزاده
برای دیدن عکسها در اندازه‌ی بزرگ روی آنها کلیک کنید
کهکشان‌ها، این توده‌های سترگ و هنگفت از ستارگان که جهان را انباشته‌اند، در همه جا وجود دارند. شاید بهترین نمونه برای درک این واقعیت، تصویری باشد که تلسکوپ فضایی هابل از ژرفنای فضا گرفته است: "میدان فراژرف هابل"؛(1) مجموعه‌ای از تعدادی عکس گرفته شده توسط هابل که در کنار هم قرار داده شده و هزاران کهکشان را در یک تصویرِ هم‌نهاده نمایش می‌دهد.
برآورد تعداد کهکشان‌هایی که در جهان وجود دارد، کار بسیار سختی است. وقتی تعداد به میلیاردها برسد، به دست آوردن عددی سرراست مشکل است، همچنین، گاه گاه نیز با محاسبات تازه، برآورد تعداد افزون میشود. مشکل دیگر، محدودیت ابزار و افزار رصد است. برای گرفتن بهترین تصویر، تلسکوپ‌ها باید قطر عدسی و آیینه‌ی بزرگتر داشته باشند و برای جلوگیری از واپیچش و کژدیسی حاصل از هوای زمین، آنها را بر بالای هواسپهر قرار داد. با این حال و با این که برآورد کارشناسان با هم متفاوت است، دامنه‌ی پذیرفته شده بین 100 تا 200 میلیارد کهکشان است.
جهان در آیندهی دور
آیا می‌دانید به دلیل انبساط پیوسته‌ی کیهان و دور شدن کهکشان‌ها از هم، در آیندهی بسیار دور، کیهان چنان گسترش خواهد یافت که دیگر نور یارای رسیدن به مسافت‌های بسیار دور را ندارد. در نتیجه، اگر ساکنان هوشمندی در سیاره‌های زیست‌پذیر کهکشان‌های آن دوران وجود داشته باشند، جهان را مانند آنچه ما امروز می‌بینیم، نخواهند دید، زیرا نور کهکشان‌های بسیار دوردست را دریافت نمی‌کنند. در نتیجه دریافت آنها از بزرگی جهان به اندازه‌ی همان خوشه‌ی محلی کهکشان‌هایی است که در آن زندگی می‌کنند.
شکافت و گداخت هسته‌ای چیست؟
شکافت و گداخت هسته‌ای چیست؟
نویسنده: محمد علیزاده
جهان چقدر بزرگ است؟
جهان چقدر بزرگ است؟
مترجم: محمد علیزاده
منبع: http://www.space.com
جهان قابل مشاهده
ستاره شناسان عمر جهان را در حدود 13/8 میلیارد سال برآورد کرده‌اند. با در نظر گرفتن ارتباط میان سرعت نور و فاصله‌ی طی شده، یعنی آنها می‌توانند به منطقه‌ای از فضا در 13/8 میلیارد سال پیش نگاه کنند. (چون نور در آن لحظه آفریده شده و از همان لحظه شروع به حرکت کرده، پس می‌توان تا آن لحظه را دید. پیش از آن نوری نبوده و در نتیجه چیزی هم برای مشاهده وجود نداشته است. مترجم) مانند یک کشتی در پهنه‌ی تهی اقیانوس، ستاره شناسان زمینی می‌توانند تلسکوپ‌هایشان را به 13/8 میلیارد سال در گذشته و در همه‌ی جهات نشانه روند. انگار زمین در مرکز کره‌ای برای رصد جهان "قابل مشاهده" به قطر 13/8میلیارد سال نوری باشد. (به این دلیل که جهان در همه‌ی جهات یکسان است. مترجم) واژه‌ی "قابل مشاهده" راه‌گشاست، کرانی که دانشمندان می‌توانند تا آنجا را ببینند، اما آنچه در آنجا وجود دارد را هنوز نمی‌توان مشاهده کرد. (توجه داشته باشید که سال نوری، واحد اندازه‌گیری مسافت است نه زمان و مسافتی است که نور در یک سال می‌پیماید، برابر با 9/5 تریلیون کیلومتر. مترجم)
مقابله با تغییرات آب و هوایی
زمانی که من در دوره‌ی راهنمایی به مدرسه می‌رفتم در اوایل دهه‌ی 60، در زمستان دست کم سالی سه چهار بار از روی پشت بام برف حسابی پارو می‌کردیم، و دست کم سالی سه چهار روز هم مدارس تهران به دلیل بارش سنگین برف تعطیل میشد. امسال بعد از گذشت سه دهه، برف رو باید تنها روی کوه دید و برای لمس برف، باید رفت بالای کوه. ده‌ی 70 که به کوه می‌رفتم، از شیرپلا به بالا به راحتی سه چهار متر برف بود و حتا بیشتر، برف دست کم تا اواخر تیر و اواسط مرداد ماه اون بالا بود. امروز یخچال‌های دماوند و علم کوه از نصف هم کمتر شده. این تنها وضع کشور ماست. جدای از دوره‌های خشکسالی، و جدای از شلوغی تهران و زیاد شدن آدمها، که همین باعث گرم شدن زیست محیطی میشه، در کل هوا به سوی گرمی رفته، نتایجش رو همه شاهد هستیم، تابستان گرمتر و زمستان خشک و بی بارش.
چه باید کرد؟ آیا کاری از دست ما برمیاد؟ آیا فناوری می‌تونه کمک کنه که از این وضع نجات پیدا کنیم؟
فرضیه‌های گوناگونی پیرامون وضع آیندهی زمین بیان شده. بعضی افزایش فزاینده‌ی گرما رو پیش بینی می‌کنن و برخی میگن زمین تا یه جایی گرم میشه و بعد انگار که عطسه کرده باشه، یه دوره سرما و عصر کوچک یخبندان آغاز میشه. کسی به درستی نمی‌دونه، ولی به فرض این که به همین ترتیب گرم شدن ادامه داشته باشه، در کمتر از 50 سال آینده، قطب شمالی در کار نخواهد بود، مقدار خیلی زیادی از یخهای به ضخامت چند کیلومتری و چندین هزار ساله‌ی قطب جنوب آب میشه، اقیانوس منجمد شمالی که بیشترش در بیشتر سال یخ زده هست، تبدیل به آب آزاد خواهد شد، نوار شمالی زمین شامل گرینلند و شمال کانادا و آلاسکا و سیبری، به سوی معتدل شدن خواهد رفت، بسیاری از جزایر کم ارتفاع اقیانوس به زیر آب خواهد رفت و بسیاری از سواحل هم به همین ترتیب که بیشترشون متعلق به کشورهای جهان سوم هست و البته یکی دو تا کشور ثروتمند هم مثل هلند نابود شده و به زیر آب میره؛ و موارد بسیار دیگه. حالا چه کسی سود خواهد کرد از این تغییرات؟
پیشران گداختِ رَم‌جِت چیست؟
پیشران گداختِ رَم‌جِت چیست؟
هر پیشرانی که سوخت را با هوا درهم آمیزد و منفجر کند که پیامد آن، پیستون و میل‌لنگ را به حرکت درآورد، یک پیشرانِ درون‌سوز است. پیشرانِ جت، گونه‌ای از پیشرانهای درون‌سوز است که به وسیلۀ مکشِ هوا از هواسپهر به درون پیشرانه و درآمیختن با سوخت و ایجاد گاز و افروزِش آن و بیرون دادن گاز از خروجیِ پشت پیشران، هواپیما را به پیش می‌راند. پس پیشرانۀ جت بر پایۀ قانون‌های حرکت نیوتن کار می‌کند. نخستین پیشرانِ جت را آلمانها در سال 1939 ساختند. یک پیشران جت شامل سامانۀ توربینِ گاز و سامانۀ درهم آمیختن هوا و سوخت و سامانۀ افروزِش درونی و سامانۀ خروجی است. پیشران توربوجت دارای یک فشرده‌ساز هوا یا توربین است که هوا را با فشار بسیار زیاد به درون پیشران و محفظۀ افروزِش وارد می‌کند و آن گاه که با سوخت درآمیخته و منفجر شد، گاز حاصل را با فشارِ بسیار بالا و از پشت پیشران به بیرون می‌راند. رده‌های بهینه‌سازی شدۀ این پیشران، توربوفن و فن‌جت است. اینها ورودی هوای بیشتر و برون‌داد گاز نیرومندتری دارند. پیشران رَم‌جت، توربین نداشته و با تندیِ حرکت خود، هوا را به درون می‌کشد. این کار با دهانۀ مکش ویژه‌ای انجام میشود که هنگام ورود هوا، آن را برای اَفروزِش درونی، فشرده می‌کند. پس از افشانده شدن سوخت به هوای فشرده، اَفروزِش انجام می‌گیرد. همچون دیگر پیشرانهای جت، فشار پیشراننده از بیرون راندن پرفشارِ گاز از پشت پیشرانه به دست می‌آید. بالاترین کارایی چنین پیشرانی در تندی‌های بالای 2 ماخ یا 2500 کیلومتر در ساعت و بالاتر است. یک پیشرانِ گداختیِ رم‌جت یا Fusion Ramjet Drive، به جای هوا با هیدروژن که در فضای میان‌ستاره‌ای به فراوانی یافت میشود، کار می‌کند. همچنین با توجه به اینکه پراکندگی هیدروژن در پهنۀ کیهان، چیزی در حدود 10 اتم در هر متر مکعب است، پس فشرده‌سازی آن کارایی ندارد و برای دست یافتن به نیروی پیشرانندۀ کاراتَر، باید هیدروژن را گداخت و از نیروی گداختِ آن بهره جست. به این نکته هم توجه داشته باشید که 10 اتم هیدروژن در متر مکعب و در بزرگی ابعاد جهان آفرینش، اندازه‌ای بسیار بسیار زیاد است.
آشنایی با منظومۀ خورشیدی (بخش دوم)
آشنایی با منظومۀ خورشیدی
نوشته: محمد علیزاده
این نوشتار پیشتر در مجله‌ی دانشمند منتشر است.
برای دیدن عکسها در اندازه‌ی بزرگتر روی آنها کلیک کنید
10 - تایتِن
تایتِن، ششمین ماه سیارۀ کیوان است با قطر 5150 کیلومتر که توسط کریستیَن هُوی‌‌گِنس، ستاره‌‌شناس هلندی در سال 1655 کشف شد. تایتِن، بزرگترین ماه کیوان و دهمین جرم بزرگ در منظومۀ خورشیدی است. با این که تایتن یکی از ماه‌‌های کیوان است، اما همچون گَنیمید بسیار بزرگ است. براورد شده که هواسپهر آن مانند زمین و فشار آن بر روی سطح در حدود 60 درصد فشار هوای سطح سیارۀ زمین است. از آنجا که بیشتر هواسپهرش از نیتروژن تشکیل شده، چهرۀ این ماه، پرتقالی رنگ دیده میشود. دمای سطحی آن منفی 178 درجه سانتی‌‌گراد است. تا پیش از وُیَجِر، گمان می‌‌رفت که این ماه دارای هواسپهر، دریا، قطبهای یخی و گازهای اتان و متان فراوانی باشد. بنابراین، گذر فضاپیمای وُیَجِر جوری برنامه‌‌ریزی شد که از فاصلۀ بسیار نزدیکی از این ماه بگذرد. اما عکسهایی که به زمین فرستاده شد، هواسپهری چگال و ابرهایی فراوان را نشان می‌‌داد. پس دیدن سطح تایتن شدنی نبود. در سال 1997، فضاپیمای کاسینی از زمین به پرواز درآمد تا در سال 2004 به سیارۀ کیوان برسد و چون ماهواره‌‌ای به دور آن به چرخش درآید. در فضاپیمای مدارگرد کاسینی، کاوشگر هُوی‌‌گِنس نیز جای داده شده بود تا کاسینی، هنگام گردش به دور کیوان، در یکی از کنارگذرهای مناسب از کنار تایتن، آن را به سطح تایتن پرتاب کند. داده‌‌های دریافتی از سطح تایتن که توسط کاوشگر هُوی‌‌گِنس فرستاده شد، نشانگر وجود متان مایع بر سطح آن است. تا امروز، فضاپیمای کاسینی، سی بار از کنار تایتن گذشته و از آن عکسهای فراوانی به زمین فرستاده است.
آیا می‌دانید؟
آیا می‌دانید آنچه در فیلم‌های جنگ ستارگان و دیگر فیلم‌های علمی‌تخیلی از کمربند سیارکی نشان داده شده، سراسر اشتباه است. فاصله‌ی اجرام درون کمربند از همدیگر، صدها هزار کیلومتر است. در نتیجه نه پرواز از میان آنها خطرناک است و نه هیچ گونه برتری نظامی برای فضاپیماهایی که درون آن پرواز می‌کنند دارد.
ده عکس نمادین نشنال جئوگرافیک در 125 سال گذشته
ده عکس نمادین نشنال جئوگرافیک در 125 سال گذشته
برگردان: محمد علیزاده
مجله‌ی نشنال جئوگرافیک پس از 125 سال انتشار عکسهایی زیبا، هیجان انگیز و نمادین که توسط عکاسان آن گرفته شده، "قدرت عکس" را نمایان ساخته است. رابرت دراپر نویسنده می‌گوید: "امروزه عکاسی تنها به ثبت لحظات بی‌روح و دُژریخت و ناهنجاری دگرگون شده که در هر دقیقه میلیونها از آن بر اینترنت بارگزاری میشود." اما عکاسان نشنال جئوگرافیک که چنین تصاویر برجسته و بی‌نظیری را به ثبت می‌رسانند، انتخاب عدسی، نورپردازی و لحظه‌ی مناسب ثبت تصویر را نه با عقل که با دل برمی‌گزینند که این چنین، سبک هر عکاس نیز دیگرگون از دیگری است. اما بهترین تصاویر از میان تصاویر این برگزیدگان، آنهایی‌ست که نیروی بی‌نهایت یک عکس را برجسته‌تر از مستندسازی آن نمایان می‌سازد، آنهایی که بدون بیان واژه‌ای، پیام را به بیننده انتقال می‌دهند. ده نمونه از این برگزیدگان برتر را با هم مرور می‌کنیم.
1 – قزل‌آلاهاى نقره‌فام آب شیرین، 1906
عکس از جرج شیراس، نشنال جئوگرافیک
عکاس پیش‌گام، جرج شیراس، نخستین عکس شبانه را از حیات وحش به ثبت رساند. در این عکس او را به همراه پایه‌ی دوربین عکاسی چرخان، مجهز به نورافکن ویژه‌ی صید ماهی و یک فلاش دستی مشاهده می‌کنید.
