خرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منخرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منگرمترین نقاط سیاره‌ی زمین
گرمترین نقاط سیاره‌ی زمین
تابستان به پایان رسید و دمای هوا نیز اندک اندک رو به کاهش، اما تا پیش از آن که به سردترشدن هوا بی‌اندیشید، می‌خواهیم شما را با ده نقطه از گرمترین جاهای سیاره‌ی زمین آشنا کنیم.
در حالی که دو سوم سطح زمین را آب فرا گرفته، از یک سوم سطح باقی مانده، پهنه‌های پهناوری نیز با بیابان پوشیده شده است. برخی از این مناطق از هزاران سال پیش زیسیتگاه آدمی بوده و در برخی نیز هزاران سال است که هیچ موجود زنده‌ای زندگی نمی‌کند. اکنون به معرفی این ده مکان گرم زمین می‌پردازیم:
10 - بیابان حلفا در کشور سودان – 52.8 درجه سانتی گراد
این منطقه در شمال کشور سودان و هم مرز با کشور مصر قرار دارد. در سال 1967، دمای 53 درجه سانتی گراد برابر 127 درجه فارنهایت در این منطقه ثبت شده است.
به دلیل وزش بادهای شدید و بسیار سوزانی که مردم محلی به آن حَبوب نام داده‌اند، این منطقه در بیشتر سال از اقلیمی بسیار خشک برخوردار است و یکی از دلایل گرم شدن هوای این منطقه و جای گرفتن در فهرست ده نقطه‌ی گرم زمین نیز همین بادهاست. معمولا توفان‌هایی از شن‌های اطراف به همراه این بادها به هوا برمی‌خیزد، اما در فصلهای دیگر، توفانهای تندریِ شدید و ناگهانی‌ای در این منطقه به وجود می‌آید که به دلیل رسی بودن خاک آنجا و فرو نرفتن آب در زمین، سیل نیز به همراه دارد.
دیوارهایی هیولاوش از شن زرد رنگ به ریخت توفانهای شن و توفانهای تندری و آذرش‌های شدید و ترسناک در بهار و پاییز، به همراه سیلهای ناگهانی، شرایط بسیار سخت و ناهنجاری را برای این ناحیه به وجود آورده است.
کشف جهانی زندگی‌پذیر پیرامون ستاره‌ای چون خورشید
کشف جهانی زندگی‌پذیر پیرامون ستاره‌ای چون خورشید
تالیف: محمد علیزاده
این مقاله پیشتر در مجله‌ی دانشمند به چاپ رسیده است.
سیارۀ "کپلر-22 ب" در برداشتی هنری. سیاره‌ای که 2/4 برابر زمین است و در فاصلۀ 600 سال نوری از ما و در کمربند زیست‌پذیر و مدار طلایی، به دور ستارۀ خود در گردش است. دانشمندان امیدوارند در آنجا زندگی و با امیدواری بیشتر، زندگی هوشمند در جریان باشد.
این سیاره به کمک تلسکوپ فضایی کپلر کشف شده است که در جستجوی نشانگان تیره شدن و کاهش یافتن نور یک ستاره به دلیل گذر یک سیاره از برابر آن و قرار گرفتن میان تلسکوپ و ستاره است، رویدادی که به آن "گذر" نام داده‌اند.
آب در ستارگان دنباله‌دار
نوشته: محمد علیزاده
آیا می‌دانید بیشتر ستارگان دنباله‌دار دارای مقدار فراوانی آب هستند. دنبالۀ یک دنباله‌دار نیز با نزدیک شدن به خورشید و آب شدنِ یخِ آن ریخت می‌گیرد. حال اگر بتوان یک دنباله‌دار را از راه خود منحرف کرد تا به مدار یک سیاره مانند بهرام وارد شده و به دور آن، جوری گردش کند که زاویۀ سقوطش اندک باشد و در بازۀ زمانیِ درازدوره و با چرخشهای زیاد به سطح برسد، آنگاه زمان کافی برای بخار شدنِ آن دنباله‌دار در هواسپهر وجود خواهد داشت و چون اندازۀ زیادی از آن دنباله‌دار را آب تشکیل داده، پس بخار آب به هواسپهر وارد شده و سپس آب به رویۀ بهرام فروخواهد ریخت. همچنین با به وجود آمدن هواسپهرِ پرمایه‌تر، سیاره گرم‌تر شده و با وجودِ بخار آب، رَوَند اکسیژن‌سازی هم آغاز خواهد شد. این که خود دنباله‌دار چگونه دارای آب است، گمانه‌زنی‌های بسیاری شده است، اما در یکی از تازه‌ترین یافته‌ها، ستاره‌شناسان دریافته‌اند که برخی از ستارگان به فضای بیرون، گلوله‌های آب پرتاب می‌کنند. این گلوله‌ها با ورود به فضای میان‌ستاره‌ای یخ می‌بندد و در گذار خود، به دام گرانش یک ستاره افتاده و به دور آن چرخش می‌کند. شاید آبِ موجود در سیارۀ ما هم با یکی از همین گلوله‌ها آمده باشد.
بررسی یافته‌های تازۀ فضاپیمای کپلر
بررسی یافته‌های تازۀ فضاپیمای کپلر
تالیف: محمد علیزاده
این نوشتار پیش از این در مجله‌ی دانشمند به چاپ رسیده است.
در این تصویر هنری (البته به جز زمین)، بزرگی سیاره‌های یافت شده در مدار زیست‌پذیر توسط فضاپیمای کپلر نمایش داده شده است. نام آنها به ترتیب از چپ به راست: کپلر 22 بی، کپلر 69 سی، کپلر 62 ای، کپلر 62 اف و زمین.
بیش چهار سال از ماموریت فضاپیمای کپلر می‌گذرد. فضاپیمایی که در تاریخ 5 مارس 2009 از پایگاه فضایی کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا به فضا پرتاب شد. این فضاپیما که در واقع یک تلسکوپ فضایی است، حدود یک تن وزن دارد و قطر آیینه اصلی آن 95 سانتی متر است و یک دوربین 95 مگاپیکسل با حساسیت بسیار بالا به نور بر روی آن نصب شده است. هزینۀ ساخت این تلسکوپ فضایی در حدود نیم میلیارد دلار بوده است. هدف از ساخت و پرتاب این فضاپیما، یافتن و بررسی سیاراتی است که در منطقۀ زیست‌پذیر، در حال گردش به دور خورشید هستند، یعنی مداری که نه آن چنان دور از خورشید باشد تا نور آن به اندازۀ کافی به سیاره نرسد و محیطی سرد و زیست‌ناپذیر را به وجود آورد و نه آن چنان نزدیک که از گرمای فراوان، سطح سیاره تفتان و سوزان شود و از همه مهمتر آن که آب در ریخت آبگون و مایع خود روی سیاره وجود داشته باشد. در منطقۀ زیست‌پذیرِ منظومۀ خورشیدی، به ترتیب سه سیارۀ زهره، زمین و بهرام به گرد خورشید می‌گردند که زهره در مدار پایینی و نزدیک به خورشیدِ منطقۀ زیست پذیر قرار یافته است و بهرام در نزدیکی‌های کران بیرونی. در هر سه سیاره امکان ریخت یافتن زندگی وجود داشته است، اما زهره و بهرام در درازای زمان، دچار ناخوشی‌های فراوانی شدند، جوری که زهره دارای اتمسفر و ابرهای به هم فشردۀ اسیدی شد و بهرام نیز اتمسفرش را از دست داد و آب سطح آن یا در فضا رها گشت و یا یخ زد و زیر سطح ناپدید شد.
آیا می‌دانید؟
نوشته: محمد علیزاده
آیا می‌دانید اتم کربن از عنصرهای بسیار خوشریخت است. یک چیدمان طبیعی آن را به ریخت الماس میشناسید. در الماس که همان کربن بسیار خالص است، اتمهای کربن با ترتیب بسیار منظم و بسیار استوار و پایدار مرتب شدهاند. اکنون دانشمندان میتوانند با فناوریِ پیشرفتۀ نانو، اتمها را به دلخواه در کنارِ هم چیده و چیدمانهای تازه و در راستای نیازشان بسازند. با چیدمانی ویژه از اتم کربن، میتوان از آن رشتههایی ساخت که بسیار بسیار سبک و در همان حال، بسیار بسیار نیرومند هستند. هم اکنون از این رشتههای کربنی برای ساختن ریسمانهایی نیرومند و نیز نیمتنههای پادگلوله و بسیاری چیزهای دیگر استفاده می‌شود. آرتور سی. کلارک در داستانی زیبا با نام چشمههای بهشت، پیرامون ساخت بالابرندههایی که با استفاده از همین رشته‌ها ساخته شده و انسان و دیگر مواد مورد نیاز را به مدار زمین می‌رساند و در استوای زمین ساخته شده، نوشته است.
آیا می‌دانید ماهوارۀ مدار گرد چیست؟
مجموعهای از ماهوارهها که در مدار 36000 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفتهاند و تندی چرخش آنها با تندی گردش زمین یکسان است. در نتیجه همواره در یک نقطه بر بالای زمین قرار دارند. این مجموعه، شبکهای مخابراتی را به وجود میآورد که همۀ سطحِ زمین را زیر پوشش دارد. سامانۀ ناوبری جهانی (G.P.S) یکی از استفادههای آن است. نخستین بار آرتور سی. کلارک چنین سامانهای را در گرماگرم جنگ جهانیِ دوم پیشنهاد داد.