خرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منخرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منچه تعداد کهکشان در جهان وجود دارد؟
مترجم: محمد علیزاده
برای دیدن عکسها در اندازه‌ی بزرگ روی آنها کلیک کنید
کهکشان‌ها، این توده‌های سترگ و هنگفت از ستارگان که جهان را انباشته‌اند، در همه جا وجود دارند. شاید بهترین نمونه برای درک این واقعیت، تصویری باشد که تلسکوپ فضایی هابل از ژرفنای فضا گرفته است: "میدان فراژرف هابل"؛(1) مجموعه‌ای از تعدادی عکس گرفته شده توسط هابل که در کنار هم قرار داده شده و هزاران کهکشان را در یک تصویرِ هم‌نهاده نمایش می‌دهد.
برآورد تعداد کهکشان‌هایی که در جهان وجود دارد، کار بسیار سختی است. وقتی تعداد به میلیاردها برسد، به دست آوردن عددی سرراست مشکل است، همچنین، گاه گاه نیز با محاسبات تازه، برآورد تعداد افزون می‌شود. مشکل دیگر، محدودیت ابزار و افزار رصد است. برای گرفتن بهترین تصویر، تلسکوپ‌ها باید قطر عدسی و آیینه‌ی بزرگتر داشته باشند و برای جلوگیری از واپیچش و کژدیسی حاصل از هوای زمین، آنها را بر بالای هواسپهر قرار داد. با این حال و با این که برآورد کارشناسان با هم متفاوت است، دامنه‌ی پذیرفته شده بین 100 تا 200 میلیارد کهکشان است.
شکافت و گداخت هسته‌ای چیست؟
شکافت و گداخت هسته‌ای چیست؟
نویسنده: محمد علیزاده
جهان چقدر بزرگ است؟
جهان چقدر بزرگ است؟
مترجم: محمد علیزاده
منبع: http://www.space.com
جهان قابل مشاهده
ستاره شناسان عمر جهان را در حدود 13/8 میلیارد سال برآورد کرده‌اند. با در نظر گرفتن ارتباط میان سرعت نور و فاصله‌ی طی شده، یعنی آنها می‌توانند به منطقه‌ای از فضا در 13/8 میلیارد سال پیش نگاه کنند. (چون نور در آن لحظه آفریده شده و از همان لحظه شروع به حرکت کرده، پس می‌توان تا آن لحظه را دید. پیش از آن نوری نبوده و در نتیجه چیزی هم برای مشاهده وجود نداشته است. مترجم) مانند یک کشتی در پهنه‌ی تهی اقیانوس، ستاره شناسان زمینی می‌توانند تلسکوپ‌هایشان را به 13/8 میلیارد سال در گذشته و در همه‌ی جهات نشانه روند. انگار زمین در مرکز کره‌ای برای رصد جهان "قابل مشاهده" به قطر 13/8میلیارد سال نوری باشد. (به این دلیل که جهان در همه‌ی جهات یکسان است. مترجم) واژه‌ی "قابل مشاهده" راه‌گشاست، کرانی که دانشمندان می‌توانند تا آنجا را ببینند، اما آنچه در آنجا وجود دارد را هنوز نمی‌توان مشاهده کرد. (توجه داشته باشید که سال نوری، واحد اندازه‌گیری مسافت است نه زمان و مسافتی است که نور در یک سال می‌پیماید، برابر با 9/5 تریلیون کیلومتر. مترجم)
پیشران گداختِ رَم‌جِت چیست؟
پیشران گداختِ رَم‌جِت چیست؟
هر پیشرانی که سوخت را با هوا درهم آمیزد و منفجر کند که پیامد آن، پیستون و میل‌لنگ را به حرکت درآورد، یک پیشرانِ درون‌سوز است. پیشرانِ جت، گونه‌ای از پیشرانهای درون‌سوز است که به وسیلۀ مکشِ هوا از هواسپهر به درون پیشرانه و درآمیختن با سوخت و ایجاد گاز و افروزِش آن و بیرون دادن گاز از خروجیِ پشت پیشران، هواپیما را به پیش می‌راند. پس پیشرانۀ جت بر پایۀ قانون‌های حرکت نیوتن کار می‌کند. نخستین پیشرانِ جت را آلمانها در سال 1939 ساختند. یک پیشران جت شامل سامانۀ توربینِ گاز و سامانۀ درهم آمیختن هوا و سوخت و سامانۀ افروزِش درونی و سامانۀ خروجی است. پیشران توربوجت دارای یک فشرده‌ساز هوا یا توربین است که هوا را با فشار بسیار زیاد به درون پیشران و محفظۀ افروزِش وارد می‌کند و آن گاه که با سوخت درآمیخته و منفجر شد، گاز حاصل را با فشارِ بسیار بالا و از پشت پیشران به بیرون می‌راند. رده‌های بهینه‌سازی شدۀ این پیشران، توربوفن و فن‌جت است. اینها ورودی هوای بیشتر و برون‌داد گاز نیرومندتری دارند. پیشران رَم‌جت، توربین نداشته و با تندیِ حرکت خود، هوا را به درون می‌کشد. این کار با دهانۀ مکش ویژه‌ای انجام می‌شود که هنگام ورود هوا، آن را برای اَفروزِش درونی، فشرده می‌کند. پس از افشانده شدن سوخت به هوای فشرده، اَفروزِش انجام می‌گیرد. همچون دیگر پیشرانهای جت، فشار پیشراننده از بیرون راندن پرفشارِ گاز از پشت پیشرانه به دست می‌آید. بالاترین کارایی چنین پیشرانی در تندی‌های بالای 2 ماخ یا 2500 کیلومتر در ساعت و بالاتر است. یک پیشرانِ گداختیِ رم‌جت یا Fusion Ramjet Drive، به جای هوا با هیدروژن که در فضای میان‌ستاره‌ای به فراوانی یافت می‌شود، کار می‌کند. همچنین با توجه به اینکه پراکندگی هیدروژن در پهنۀ کیهان، چیزی در حدود 10 اتم در هر متر مکعب است، پس فشرده‌سازی آن کارایی ندارد و برای دست یافتن به نیروی پیشرانندۀ کاراتَر، باید هیدروژن را گداخت و از نیروی گداختِ آن بهره جست. به این نکته هم توجه داشته باشید که 10 اتم هیدروژن در متر مکعب و در بزرگی ابعاد جهان آفرینش، اندازه‌ای بسیار بسیار زیاد است.
100 سال همراه با نسبیت عام
اینفوگرافیکی گویا از یک سده آموزه‌های نسبیت عام و آنچه در آینده به انتظارش هستیم...
برگردان و تنظیم عکس: محمد علیزاده
برای دیدن عکس بزرگتر روی آن کلیک کنید.
سربلندی دوباره برای نظریۀ نسبیت عام انشتین
به مناسبت صدمین سال انتشار نظریه نسبیت انشتین، مقاله‌ای که چند سال پیش در مجله‌ی دانشمند به چاپ رسانده بودم را در اینجا بازنشر می‌کنم.
سربلندی دوباره برای نظریۀ نسبیت عام انشتین
برگردان: محمد علیزاده
کشف تپ‌اختری بسیار شگفت‌انگیز که تاییدی است دوباره بر درستی پیش‌بینی‌های نظریۀ نسبیت عام.
به تازگی تپ‌اختری شگفت‌انگیز کشف شده که دامنۀ آزمایش‌های درستی "نظریه نسبیت عام" را زمینه‌ای تازه بخشیده است.
تا امروز که گفته‌های انشتین درست بوده است.
در این تصویر هنری، این دو جرم شگفت انگیز انگاشته شده که جرم کوچکتر، بسیار سنگین‌تر است و هر ثانیه 25 بار به دور محور خود می‌گردد و هر 2 ساعت و نیم به همراه کوتولۀ سپید همدم خود به دور یکدیگر می‌چرخند. ستارۀ نوترونی امواج رادیویی نیرومندی به فضا گسیل می‌دارد که در روی زمین با رادیوتلسکوپ دریافت می‌شود. هر چند که این سامانۀ دوتایی در جایگاه خود بسیار بی‌همتا و شگرف است، اما مکان خوبی است که دانشمندان محدودیتهای نظریه‌های فیزیکی را با کمک آن بیازمایند.
نیروی بسیار زیاد گرانش این سامانه، صفحۀ فضا-زمان را خم می‌کند. هر چند هنوز دانشمندان این خمش را به طور مستقیم رصد نکرده‌اند، اما توانستند با اندازه‌گیری هدررَوی انرژی در این سامانه و نیز تغییرات مداری، به آن پی ببرند.
گوشه‌هایی از شگفتی‌های کیهان (2)
اگر ما را تصادفی در کیهان می‌گذاشتند، احتمال آن که بر روی یک سیاره یا نزدیکی آن قرار بگیریم، از یک بر روی یک میلیون میلیارد میلیارد میلیارد کمتر بود. دنیاها بسیار گران قیمت هستند.
کارل ساگان
نوشته: محمد علیزاده
* آیا می‌دانید هر سانتی متر مکعب از ماده‌ی یک ستاره‌ی نوترونی یا تپ‌اختر وزنی برابر یک میلیارد تن دارد.
* آیا می‌دانید ستاره‌ی نوترونی با سرعت بسیار شگفتاور هزار دور در هر ثانیه به دور خود می‌چرخد.
* آیا می‌دانید قطر صفحه‌ی مرکزی کهکشان راه شیری یکصد هزار سال نوری است و بیشینه‌ی ضخامت آن را نیز از ده تا پانزده هزار سال نوری براورد کرده‌اند. فاصله‌ی مرکز کهکشان راه شیری از خورشید در حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال نوری است.
* آیا می‌دانید اگر قطر کهکشان راه شیری را به ده متر کاهش دهیم، قطر منظومه‌ی خورشیدی تنها یک دهم میلی‌متر خواهد بود.
ادامه مطلب ...
گوشه‌هایی از شگفتی‌های کیهان (1)
جهان آن قدر شگفتاور نیست که می‌پنداریم،
بلکه آن قدر شگفتاور است که نمی‌توانیم بپنداریم.
آرتور سی. کلارک
نویسنده: محمد علیزاده
* آیا می‌دانید جرم خورشید برابر 2x1027 یا دو میلیارد میلیارد میلیارد تن است، یعنی اگر خورشید در یک کف ترازو باشد، برای هم‌‌‌‌‌سنگی در کف دیگر باید 333،400 زمین قرار داده شود.
* آیا می‌دانید مواد تشکیل دهنده‌ی تمامی سیاره‌ها به همراه هر چیز دیگری که در منظومه‌ی خورشیدی ما وجود دارد، تنها 0.1 درصد از کل مواد تشکیل دهنده‌ی این منظومه است. 99.9 بقیه‌ی مواد درون خورشید است.
* آیا می‌دانید در مرکز هر سیاه‌چاله و درون آن، نقطه‌ی متمرکزی وجود دارد که همه مواد و تمام آن چه که سیاه‌چاله در خود فرو داده، در آن جا قرار گرفته است. این نقطه بسیار کوچکتر از کوچکترین ذرات بنیادی است. بر اساس نظریه نسبیت عام، تمام جرم یک سیاه‌چاله در این نقطه که بدون درازا و پنها و بلنداست متمرکز و در حجم صفر فشرده شده است. به عبارتی چگالی و گرانش در این نقطه بی‌نهایت است و نیز خمیدگی فضا-زمان در این نقطه بی‌نهایت خواهد بود. به این نقطه تکینِگی (1) (2) گفته می‌شود.