خرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منخرده اندیشه
نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی منده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی (2)
ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی
برگردان: محمد علیزاده
6- اِنسِلادوس
اِنسِلادوس یکی از
ماه‌‌‌های سیارۀ کیوان است که آن را ویلیام هِرشِل، ستاره‌‌‌شناس انگلیسی
در سال ۱۷۸۹ کشف کرد. قطر انسلادوس تنها پانصد کیلومتر است.
در سال
2005، هنگامی که فضاپیمای مدارگرد کاسینی از کنار اِنسلادوس می‌‌‌گذشت، در
یک فوران تند و ناگهانیِ یخ و گاز از یک یخ‌‌‌فشان، توانست کربن، هیدروژن،
نیتروژن و اکسیژن را ردیابی کند: همۀ عنصرهای کلیدی برای ریخت‌‌‌گیری و
پشتیبانی از زیستمندان. دانشمندان بر این باورند که به دلیل گرانش فراوانی
که از سوی سیارۀ زحل بر این ماه وارد میشود، هستۀ درونی آن به شدت گرم
شده و زیر لایۀ سطحی، اقیانوسی جریان دارد. با توجه به این نکته که ابرهای
به‌‌‌هم فشرده و کلفتی، سطح این ماه را از -دیده شدنِ مستقیم پنهان نگه
می‌‌‌دارد، اما بررسیِ دما و چگالیِ این ابرهای درهم فشرده، نشان از سطحی
گرم و نمناک در زیر آنها دارد. و با تمام اینها، هنوز وجود زندگی در آنجا
ثابت نشده است.
بر روی زمین، در جاهایی که باورناپذیر بوده، ریختهایی از
زندگی یافت شده، در زیر دریاها و در کنار سوراخهایی در کف اقیانوسها که آب
را با گرمای درونِ زمین گرم می‌‌‌کند و یا در زیرِ یخهای قطبی، جاهایی که
نور خورشید به آنجا نمی‌‌‌رسد و بسیار سرد است، و بر همین برهان، دانشمندان
امیدوارند ریختهای میکروسکپی زندگی چون میکروبها، بر روی اِنسلادوس ریخت
گرفته باشند و زندگی کنند.
7- سیاره‌‌‌های فراخورشیدی
براوردهای انجام شده نشان می‌‌‌دهد که کهکشان راه شیری به تنهایی، کمابیش 400 میلیارد ستاره و بیشمار سیاره را در خود پروَرانده است، اینها تنها در همین کهکشان است. می‌‌‌دانیم که میلیاردها کهکشان وجود دارد که دارای میلیاردها ستاره هستند و نیز بی‌‌‌نهایت سیاره. پس با این همه ستاره و سیاره، شاید میلیاردها سیاره در جهان، دارا و پذیرای زندگی باشند.
یک
سیارۀ فراخورشیدی، سیاره‌‌‌ای است بیرون از منظومۀ خورشیدی ما که به دور
ستارۀ دیگری می‌‌‌گردد. ستاره‌‌‌شناسان تنها چند دهه است که برای یافتن
زندگیِ فراخورشیدی، به کاوشِ جهانِ بیرون از منظومۀ خورشیدی پرداخته‌‌‌اند.
نخستین سیارۀ گذرا را در سال 1999 کشف کردند و HD 209458b نام نهادند و هر
ساله، ده‌‌‌ها سیارۀ دیگر نیز کشف میشود. برای نمونه سیارۀ HD 209458b
که دارای آب، گاز متان و دی اکسید کربن نیز هست و اینها عنصرهای سازنده و
لازم برای به وجود آمدن زندگی است.
این تنها قطره‌‌‌ای است در دریای
بیکرانِ این جهان پهناور و امکان وجود داشتن جاهایی که زندگانی را
بپروراند، به‌‌‌راستی بی‌‌‌پایان است.
8- سحابی شکارچی
در
ماه مِی سال 2010، دانشمندان سازمان فضایی اروپا در رصدخانۀ هِرشِل، اعلام
کردند در بخش جنوبی سحابی شکارچی و در نزدیکی‌‌‌های کمربند شکارچی که در
فاصلۀ 1500 سال نوری از ما قرار دارد، نشانگانی از مواد شیمیایی
یافته‌‌‌اند که به وجود آمدن زندگی را امکان‌‌‌پذیر می‌‌‌سازد.
در ماه
پایانی زمستان و آغاز بهار، یکی دو ساعت پس از غروب آفتاب، اگر رو به جنوب
بایستید و به بالا نگاه کنید، سه ستارۀ درخشان خواهید دید که از شمال غربی
به جنوب شرقی، پشت سر هم ردیف شده‌‌‌اند. اینها بخشی از صورت فلکی شکارچی
هستند و این سه ستاره را کمربند شکارچی می‌‌‌نامند. اگر با یک تلسکوپ
معمولی به آنها نگاه کنید، خواهید دید که پایین‌‌‌ترین ستاره، در میان دو
سحابی قرار دارد، بالایی با نام سحابی NGC 2024 و دیگری مشهورترین سحابی
آسمان شب: سحابی سر اسب.
با بررسیِ بیشترِ داده‌‌‌های دریافتی از این
تلسکوپ، ستاره‌‌‌شناسان توانستند در این ناحیه از کیهان، رد مولکول‌هایی که
برای زندگیِ زیستمندانِ پیچیده‌‌‌تر نیاز است را نیز آشکار کنند: آب،
منوکسید کربن، دی‌متیل اتر، سیانید هیدروژن، اکسید سولفور و دی اکسید
سولفور.
9- ستارگانِ سرخِ هیولاپیکرِ در حال مرگ
در سال
2005، یک کارگروه فرابومی از ستاره‌‌‌شناسانِ بسیاری از کشورها کشف کردند
که ستارگانِ سرخِ غول‌‌‌پیکر، می‌‌‌توانند با ایجاد تکانه‌‌‌هایی قوی از
گرما، سیاره‌‌‌های یخی را زنده سازند. همچنین دانشمندان بر این باورند که
این باززایش، می‌‌‌تواند به زایش زندگی بیانجامد.
چرا زمین برای زندگی
چنین محیط مناسبی است؟ پاسخِ کوتاه، جایگاه زمین است. زمین در بهترین مدار
ممکن از ستارۀ خود قرار گرفته و خورشید با نور و گرمای مناسب، سیارۀ ما را
دارای زندگی ساخته است. اگر زمین اندکی نزدیکتر بود، گرمای خورشید موجب
بخار شدن آب سیاره می‌‌‌شد و اندکی دور بودن نیز موجب یخ بستن آن.
یک
ستاره، درست پیش از مرگ به مرحلۀ غول سرخ وارد شده و گسترش می‌‌‌یابد، در
چشم برهم زدنی، درخشندگی‌‌‌ای شگرف و اندازه‌‌‌ای هیولاوَش می‌‌‌یابد،
سیاره‌‌‌های نزدیک را در خود فرو می‌‌‌برد و می‌‌‌میراند، اما سیاره‌‌‌های
دوردست را گرما و روشنایی می‌‌‌بخشد. حال اگر پرتوهای نور و گرما از این
ستارۀ در حال مرگ به یک سیاره یا ماه یک سیاره در بیرون از منظومۀ
سیاره‌‌‌ای آن و یا به یک سیارۀ دوردستِ همان منظومه برسد، لایه‌‌‌های یخیِ
رویی را آب کرده و صحنه را برای ریخت‌‌‌گیریِ زندگی در یک اقیانوس روان،
خواهد آراست.
10- بخش‌هایی از این کیهان پهناور که شاید هرگز توانایی دیدن آن را نداشته باشیم.
کیهان،
پهنه‌‌‌ای است بسیار بسیار پهناور که در آن بیشمار ستاره و سیاره،
بی‌‌‌نهایت سامانۀ خورشیدی، سحابی‌‌‌ها، گازها و غبارهای میان‌‌‌ستاره‌‌‌ای
وجود دارد و برای ما ناممکن خواهد بود که همه جا را کاوش کنیم. از
این‌‌‌رو، شاید زندگیِ هوشمندی نیز وجود داشته باشد، درست در آن سوی جهان و
در جاهایی که هرگز توانایی یافتن آن را نخواهیم داشت.
گمانِ دیگر این
است که آیا جستجوی ما برای زندگی در جاهای دیگر بسیار محدود نیست؟ چرا باید
تنها در جستجوی ریختهایی از زندگی باشیم که در زمین جریان دارد و به دیدۀ
ما آشناست؟
همۀ آنچه پیرامون زندگی می‌‌‌دانیم این است که باید از
آمینو اسیدها و دی.ان.ای ساخته شده و نیازمند آب باشد تا زنده بماند. ولی
دانشمند اخترفیزیکدان استیفن هاوکینگ، این چنین فرض کرده که شاید زندگی در
جاهای دیگر جهان، در ریختهایی جریان داشته باشد که ما حتا توانایی اندیشیدن
به آن را نداریم: زندگی‌‌‌ای که بر پایۀ ساختار کربنی نباشد. در این صورت،
آیا ممکن است که ما هم‌‌‌اینک، "زندگی" را یافته باشیم، اما از آنجا که با
دیدگاهِ زندگیِ زمینی به آن نگریسته‌‌‌ایم، نادیده‌‌‌اش گرفته‌‌‌ایم؟
به هر روی، جستجو برای یافتن زندگی در بیرون از این سیاره ادامه دارد. اگر بیگانگانی در آنجاها باشد، بگذارید بپنداریم که دوست و دوستدار ما هستند.
