در جستجوی منابع فرازمینی

در جستجوی منابع فرازمینی


نوشته: محمد علیزاده

  
   در یک روز گرم تابستانی، در کنار ساحل زیبای دریا، شاید دلتان خواسته باشد با ماسه‌ها بازی کنید. دست درون ماسه‌های ساحل فرو برده و مشتی از آن برداشته باشید؛ یا شاید آن را با آب دریا مخلوط کرده و قلعه ساخته باشید. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که ماسه از چه ساخته شده است؟ بیشتر عنصر تشکیل دهندۀ ماسه، سلیسیوم است. آب دریا چه؟ همه می‌دانید که آب از هیدروژن و اکسیژن درست شده، و می‌دانید که دریا پر است از نمک، که از سدیم و کلر ساخته شده است. در واقع هر چه در پیرامون ما وجود دارد از عناصر ساخته شده است. بیش از 110 عنصر تا به امروز کشف شده که تعدادی از آنها حتی در روی سیارۀ زمین وجود ندارد و دانشمندان با نتیجه‌گیری علمی به وجود آنها پی برده‌اند. در سال 1869، دانشمند روس، دیمیتری مندلیف توانست جدول تناوبی را ابداع کرده و عناصر را بر اساس وزن اتمی در آن مرتب سازد. در جدول ابداعی او، عناصر شناخته شدۀ آن روزگار مرتب شده بودند، اما او دریافت که در جدول، جای خالی زیادی وجود دارد و مربوط به عناصری است که هنوز کشف نشده است. تعدادی از عناصر فلزی مانند طلا، آهن و مس و عناصر غیر فلزی مانند هیدروژن، اکسیژن را سالها پیش کشف کرده بودند. تعداد فراوانی از عناصر نیز در این سده کشف شده‌اند. عناصر برای تمدن و فناوری امروز ما بسیار حیاتی هستند. اما مشکل این جاست که منابع آنها در زمین محدود است و سرانجام روزی به پایان خواهید رسید. اما راه چاره چیست؟
     ژول ورن در داستانی زیبا به نام "شکار شهاب"، برای ما تعریف می‌کند که شهاب سنگی به زمین نزدیک شده و یک دانشمند باهوش با دستگاهی آن را به دام می‌اندازد و بر روی زمین می‌نشاند، اما دلیل این کار آن بود که ساختار شهاب سنگ به طور کامل از طلا تشکیل شده بود. یک تکه سنگ آسمانی به وزن چندین میلیارد کیلو از طلا. امروز می‌دانیم به هیچ عنوان دور از ذهن نیست که چنین شهابی وجود داشته باشد. اما شهاب سنگها بسیار نادر هستند و دور از ما. سیاره‌های همسایه هم می‌توانند سرشار از منابع باشند. می‌دانیم که در بهرام، مس زیادی وجود دارد، احتمالا آهن و طلا و فلزات دیگر هم هست، آب هم احتمالا وجود دارد. ماه هم که در همین نزدیکی است و باید منابع معدنی فراوانی داشته باشد. همچنین در میان دو سیارۀ بهرام و مشتری، کمربندی از خرده سنگها وجود دارد که دست کم یکصد هزار تای آنها، قطری بیش از یک و نیم کیلومتر دارند. اینها هم دارای عناصر و کانی‌های فراوانی هستند. پس تنها کافیست که به آنجا برویم، سطح را سوراخ کنیم، یا شاید حتا سوراخ کردن هم لازم نباشد، خاک آنجا را بار بزنیم و به زمین برگردیم. اما چگونه؟

   در کتاب "من، روبات"، آیزاک آسیموف، دانشمند و نویسنده‌ی امریکایی چگونگی برداشت انرژی و منابع را در دنیای آینده توصیف می‌کند. در داستان "سرگردان" از همان کتاب، با او به سیارۀ تیر سفر می‌کنیم و از معدن‌کاری در آنجا برایمان تعریف می‌کند. در داستان "برهان"، بسیار هوشمندانه، راهی برای فرافرستادن انرژی خورشید به سیارات دوردست و از جمله زمین نشان می‌دهد و در داستان "خرگوش را بگیر"، برایمان می‌گوید که می‌توان در سیارکها به معدن‌کاری پرداخت و منابع آنها را استخراج کرد. خنده‌دار به نظر می‌رسد، اما چه باور کنید یا نه، شاید تا کمتر از 50 یا 100 سال دیگر، فرزندان یا نوه‌های شما برای کار در ایستگاه‌های معدن‌کاری فضایی ثبت نام کنند، البته باید پیش از آن، از پس آزمون ورودی دانشگاه برای این رشتۀ پرهواخواه برآیند و تازه پس از آن، از پس آزمون انتخابی فضانوردان سازمان فضایی ایران.


  
   در واقع، مسابقه برای دستیابی به منابع فضایی آغاز شده است. مثلا شرکتی با نام "منابع سیاره‌ای"  که عده‌ای از ثروتمندان بلندپرواز آن را تاسیس کرده‌اند، از هم اکنون در حال پژوهش برای این کار است. جیمز کمرون، کارگردان سینما که فیلمی علمی‌تخیلی هم دربارۀ استخراج از منابع سیاره‌های دیگر با نام "آواتار" ساخته، از سرمایه‌گذاران این شرکت است.
تمام آنچه در منظومۀ خورشیدی وجود دارد، دارای سرچشمه‌های یکسان است، پس کمابیش آنچه در زمین وجود دارد، باید در دیگر سیاره‌ها و خرده سیارکها، به نسبتهای گوناگون وجود داشته باشد. به احتمال بسیار زیاد، آلومینیوم، آهن، تیتانیوم، طلا، نقره و حتا یخ بر روی آنها وجود دارد. و مطمئنا چیزهای فراوان دیگری که تنها با رفتن به آنجا قابل فهمیدن است. وجود یخ یعنی آب، اکسیژن و هیدروژن، و یعنی سوخت فراوان و امکان اقامت دراز مدت در فضا. پس فضانوردان معدن‌کار، نخست به این پایگاه‌های سوخت‌گیری می‌روند. یخ را با انرژی خورشیدی برای مصرف خودشان آب می‌کنند و آنگاه با همان انرژی خورشیدی آن را تجزیه کرده تا برای کشتی‌های فضایی خود، سوخت تهیه کنند. می‌دانید که همین امروز هم، فضاپیماها با سوخت هیدروژن و اکسیژن کار می‌کنند. خب حالا می‌توانند با خیال راحت در همان سیارک و سیارکهای پیرامون به جستجوی منابع بپردازند. سپس روباتهای معدن‌کار را برای استخراج به آنجا بفرستند.




   راه دیگری هم وجود دارد. از آنجایی که گرانش در این سیارکها خیلی کم است، شاید بتوان سیارکهای کوچکتر را به دام انداخته، به همراه کشتی فضایی به مدار زمین یا ماه کشید، جایی که کارخانه‌های ساخته شده در مدار زمین یا ماه، در انتظار مواد اولیه هستند تا کار بهره‌برداری و فراوری کانی‌ها را آغاز کنند.

   و همان‌طور که در گذشته، جویندگان طلا بر روی زمین به دنبال یافتن معادن طلا و ثروتمند شدن بودند، شاید که در جهان آینده، جویندگان فضانورد طلا برای یافتن کانی‌های ارزشمند، به ماجراجویی در میان سیارکها و سطح سیاره‌های دیگر بپردازند. به هر حال، آنچه آشکار است، این است که منابع زمین تا ابد ادامه ندارد و سرانجام روزی پایان خواهد یافت، و از سویی می‌دانیم که فضای پیرامون ما، چه در سیاره‌ها و یا سیارکها، منابع بسیاری وجود دارد. پس از همین اکنون باید به فکر راهی برای دستیابی به آنها بود و هر شرکت یا کشوری که زودتر به این راه دست یابد، ثروت افسانه‌ای و بی‌شماری در انتظارش خواهد بود.