ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.

---

ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.

برگردان: محمد علیزاده

دو کارگروه از ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان کشف کرده‌اند. این خزانۀ آب که گمان می‌رود 140 تریلیون برابرِ تمامی آبهای دریاهای زمین باشد، پیرامون سیاه‌چاله‌ای را فراگرفته که خود یک اختروَش را خوراک می‌دهد و بیش از 12 میلیارد سال نوری از ما دورتر است.

مَت بِرَدفورد که یکی از دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در شهر پاسادنا در استان کالیفرنیای امریکا و مدیر یکی از کارگروه‌هایی است که این کشف را انجام داده‌اند، می‌گوید: "محیط پیرامون این اختروَش، بسیار بی‌مانند است زیرا که توانسته چنین تودۀ کلانی از آب را فَراوَرد. این برهان دیگری بر فراگیر بودن آب در سرتاسر جهان و حتا در زمان‌های نخست آغاز آن است." بخشی از سرمایۀ پژوهشی کارگروهِ زیر مدیریت او را ناسا بر گُرده دارد.
یک اختروَش از سیاه‌چاله‌ای بسیار بزرگ نیرو می‌گیرد که آن نیز پیوسته و یکنواخت، گاز و غبار پیرامونش را به کام خود می‌کشاند. هم‌چنان که سیاه‌چاله، گاز و غبار را به درون خود فرومی‌کشاند، اختروَش انرژی بیکرانی را به بیرون فوران می‌کند. هر دو گروه ستاره‌شناسان، یک اختروَش ویژه را با نام APM 08279+5255 بررسی کردند، اختروَشی که سیاه‌چاله‌ای به اندازۀ 20 میلیارد بار پرجرم‌تر و یک هزار بار پرتوان‌تر از خورشید پرورانده است.
ستاره‌شناسان وجود بخار آب را حتا در دوردست‌ترین فاصله‌ها و حتا در نخستین روزهای پیدایش کیهان پیش‌بینی کرده بودند، اما پیشتر، آن را نیافته و وجودش را آشکار نساخته بودند. در کهکشان راه شیری، بخار آب وجود دارد، هرچند که اندازۀ آن، 4000 بار کمتر از این اختروَش است، زیرا بیشتر بخار آب موجود در راه شیری، به ریخت یخ است.
 

پنگوئنی کیهانی که از تخم کهکشانی خود نگهبانی می‌کند

پنگوئنی کیهانی که از تخم کهکشانی خود نگهبانی می‌کند

تلسکوپ فضایی هابل دو کهکشان را در نزدیکی همدیگر رصد کرده که از نگاه دوربین، مانند پنگوئنی است که در دل کیهان از تخم خود نگاهبانی می‌کند.

برگردان مقاله به پارسی: محمد علیزاده

آرپ-142، کهکشان ان.سی.جی-2936
تصویر بزرگتر و با کیفیت

   دانشمندان سازمان فضایی اروپا و دانشمندان ناسا با کمک تلسکوپ فضایی هابل، تصویری زیبا از دو کهکشان در حال برخورد ثبت کرده‌اند. این دوتایی را آرپ-142 نام نهاده‌اند. هنگامی که دو کهکشان از مسیر خود منحرف شده و به سوی همدیگر نزدیک شوند، سرآغاز بَرهَم‌کُنِش‌هایی خواهد شد که موجب دگرگونی‌هایی شگرف و تماشایی در هر دو کهکشان می‌شود. در برخی موارد موجب به هم پیوستن آنها و در مواردی نیز موجب نابودی هر دو می‌شود.
   در وسط و پایین این تصویر، نمای در هم پیچیده و آبی‌فام کهکشان ان.سی.جی-2936 دیده می‌شود که یکی از دو کهکشان دوتایی آرپ-142 است که در استارگان (صورت فلکی) مار آبی قرار یافته است. ستاره‌شناسان آماتور که برای این کهکشان نام "پنگوئن" را برگزیده‌اند، پیشتر مانند یک کهکشان مارپیچی معمولی بوده که در اثر گرانش همدم کیهانی خود به این ریخت درآمده است.

   در باقی‌ماندۀ ساختار مارپیچی که هنوز دیده می‌شود، برآمدگی‌ای وجود دارد که همانند چشم پنگوئن است و پیرامون این چشم نیز هنوز می‌توان آثار بازوان کهکشان را که روزگاری به دور آن پیچیده شده بود مشاهده کرد. این بازوان از هم گسسته، اکنون چون رگه‌هایی سرخ و آبی‌فام، پیکرۀ این پرندۀ کیهانی را ریخت داده‌اند. این رگه‌ها به پایین و به سوی همدم کهکشان ان.جی.سی-2936 خمیده شده‌اند، جایی که انگار کهکشان ان.جی.سی-2937 مانند تخمی سفید و درخشان در زیر پای پرندۀ مادر قرار یافته است. این زوج کیهانی در مانستگی‌ای بی‌مانند و بی‌همتا، همچون پنگوئنی که سر خم کرده و از تخم خود نگاهبانی می‌کند، به نظر می‌رسند. پیامدهای برهم‌کنشِ گرانشیِ میان کهکشان‌ها می‌تواند ویران کننده باشد. دوتایی آرپ-142 نیز تا اندازه‌ای به هم نزدیک شده‌اند که می‌توانند با جابجایی ماده در اثر تاثیرات گرانشی، کنش‌هایی ویرانگر بر یکدیگر داشته باشند.

   در بالای تصویر، دو ستارۀ درخشان دیده می‌شود که هر دو از آرپ-142 نسبت به زمین نزدیکتر هستند. به نظر می‌رسد یکی از آنها دارای دنباله‌ای از مواد درخشان آبی‌فام باشد که در واقع این دنباله، خود یک کهکشان دیگر است که در پشت و فاصله‌ای دورتر در کیهان قرار یافته است. این کهکشان، دورتر از آن است که بر روی برهم‌کنش‌های دوتایی آرپ-142 تاثیری داشته باشد. چندین کهکشان سرخ‌فامی که در نزدیکی و پایین ان.جی.سی-2936 دیده می‌شود نیز تاثیری بر این دو ندارند. همچنین در پس‌زمینۀ تصویر، تعداد زیادی کهکشان سرخ و آبی دیده می‌شود که در فاصله‌ای بی‌نهایت دور از زمین قرار دارند، اما چشم تیزبین هابل، آنها را نیز شکار کرده است.
 

تصویر بزرگتر

 

 نام این زوج کیهانی از نام ستاره‌شناس ایالات متحده، "هالتون آرپ" برگرفته شده که پدیدآورندۀ اطلس کهکشان‌های ناهنجار¹ است. کتاب راهنمایی که کهکشان‌هایی با ریخت‌های ناهنجار و شگفت‌انگیز در آن فهرست شده و برای نخستین بار در سال 1966 منتشر شد. آرپ، این فهرست راهنما را برای درک چگونگی دگردیسی و دگرگونی ریخت کهکشان‌ها در گذر زمان گردآوری کرد، موضوعی که از نظر او به اندازۀ کافی به آن پرداخته نشده بود. او اهداف رصدهای خود را بر اساس ریخت عجیب و ناهنجارشان برمی‌گزید، اما ستاره شناسان پس از او دریافتند که بسیاری از اجرامی که آرپ در کتاب خود فهرست کرده، در واقع کهکشان‌هایی هستند که بر هم دیگر کنش داشته و در حال برخورد برخورد و در هم فرو رفتن هستند.

---

منبع: www.spacetelescope.org

1- برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به:

Atlas of Peculiar Galaxies: http://ned.ipac.caltech.edu/level5/Arp/frames.html