خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

ستارگان، چراغ‌های کیهانی (بخش دوم)




ستارگان، چراغ‌های کیهانی

نوشته: محمد علیزاده


سرگذشت شورانگیز یک ستاره

سرگذشت یک ستاره بسته به جرم آن است. عمرش هم چنین است. عمر ستارگان از چند میلیون تا چند میلیارد سال است. اکنون نیاز به یک نقطه‌ی آغاز داریم. آن آغازش در سحابی‌ها و در فضای میان ستاره‌ای است. چگالی میانه‌ی ماده در فضای میان ستاره‌ای چند اتم در هر سانتی متر مکعب و دما اندکی از صفر مطلق بیشتر است. چگالی سحابی‌ها چند هزار اتم در هر سانتی متر مکعب و دما هم کمی از صفر مطلق بالاتر است. سحابی‌های نخستین تنها از هیدروژن و اندکی هلیوم تشکیل شده بودند. باقی عناصر در هسته‌ی ستارگانِ پر جرمِ نخستین به وجود آمدند. سپس با کمک انفجارهای ابرنواختری و فوران‌های نواختری، این عناصر از هسته‌ی ستارگان به سحابی‌ها راه یافتند و در نتیجه ستارگان بعدی شامل درصد کمی از همه‌ی عناصر طبیعی دیگر شدند.


و اکنون سرگذشت یک ستاره:


الف) زایش (انباشتگی موضعی ماده‌ی سحابی):
حرکت‌های کوچک در درون سحابی موجب انباشتگی موضعی ماده می‌شود. نیروهای گرانش کمک بزرگی به انباشت ماده در نواحی فشرده می‌کنند و توده‌ی پیش‌ستاره‌ای را به وجود می‌آورند که تا یک میلیارد میلیارد میلیارد تن وزن دارند و این گونه، آماده‌ی زایش ستاره‌ای می‌شود. نخستین ستارگان شاید در ده میلیارد سال پیش زاییده شده باشند و هم اینک نیز در حال زایش هستند. این فرایند در سحابی‌ها که زایشگاه ستارگانند، پیوسته ادامه یافته و ستارگان تازه‌ای زاده می‌شوند.
 
ادامه مطلب ...

گوشه‌هایی از شگفتی‌های کیهان (1)




جهان آن قدر شگفتاور نیست که می‌پنداریم،

بلکه آن قدر شگفتاور است که نمی‌توانیم بپنداریم.

                                                               آرتور سی. کلارک


نویسنده‌: محمد علیزاده


* آیا می‌دانید جرم خورشید برابر 2x1027 یا دو میلیارد میلیارد میلیارد تن است، یعنی اگر خورشید در یک کف ترازو باشد، برای هم‌‌‌‌‌سنگی در کف دیگر باید 333،400 زمین قرار داده شود.

* آیا می‌دانید مواد تشکیل دهنده‌ی تمامی سیاره‌ها به همراه هر چیز دیگری که در منظومه‌ی خورشیدی ما وجود دارد، تنها 0.1 درصد از کل مواد تشکیل دهنده‌ی این منظومه‌ است. 99.9 بقیه‌ی مواد درون خورشید است.

* آیا می‌دانید در مرکز هر سیاه‌چاله و درون آن، نقطه‌ی متمرکزی وجود دارد که همه مواد و تمام آن چه که سیاه‌چاله در خود فرو داده، در آن جا قرار گرفته است. این نقطه بسیار کوچکتر از کوچکترین ذرات بنیادی است. بر اساس نظریه نسبیت عام، تمام جرم یک سیاه‌چاله در این نقطه که بدون درازا و پنها و بلنداست متمرکز و در حجم صفر فشرده شده است. به عبارتی چگالی و گرانش در این نقطه بی‌نهایت است و نیز خمیدگی فضا-زمان در این نقطه بی‌نهایت خواهد بود. به این نقطه تکینِگی  (1)  (2)  گفته می‌شود.
 
ادامه مطلب ...