خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

خرده اندیشه

نوشته‌ها، ترجمه‌ها و اندکی از اندیشه‌های پراکنده‌ی من

گوشه‌هایی از شگفتی‌های کیهان (1)




جهان آن قدر شگفتاور نیست که می‌پنداریم،

بلکه آن قدر شگفتاور است که نمی‌توانیم بپنداریم.

                                                               آرتور سی. کلارک


نویسنده‌: محمد علیزاده


* آیا می‌دانید جرم خورشید برابر 2x1027 یا دو میلیارد میلیارد میلیارد تن است، یعنی اگر خورشید در یک کف ترازو باشد، برای هم‌‌‌‌‌سنگی در کف دیگر باید 333،400 زمین قرار داده شود.

* آیا می‌دانید مواد تشکیل دهنده‌ی تمامی سیاره‌ها به همراه هر چیز دیگری که در منظومه‌ی خورشیدی ما وجود دارد، تنها 0.1 درصد از کل مواد تشکیل دهنده‌ی این منظومه‌ است. 99.9 بقیه‌ی مواد درون خورشید است.

* آیا می‌دانید در مرکز هر سیاه‌چاله و درون آن، نقطه‌ی متمرکزی وجود دارد که همه مواد و تمام آن چه که سیاه‌چاله در خود فرو داده، در آن جا قرار گرفته است. این نقطه بسیار کوچکتر از کوچکترین ذرات بنیادی است. بر اساس نظریه نسبیت عام، تمام جرم یک سیاه‌چاله در این نقطه که بدون درازا و پنها و بلنداست متمرکز و در حجم صفر فشرده شده است. به عبارتی چگالی و گرانش در این نقطه بی‌نهایت است و نیز خمیدگی فضا-زمان در این نقطه بی‌نهایت خواهد بود. به این نقطه تکینِگی  (1)  (2)  گفته می‌شود.
 
ادامه مطلب ...

شگفتی‌های کیهان: اندازه‌های ناجوان‌مردانه پهناور کیهان



اندازه‌های ناجوان‌مردانه پهناور و شگفتاور کیهان


نویسنده: محمد علیزاده

فاصله‌ی بین کهکشان‌ها و ستارگان چنان گسترده است که ستاره‌شناسان برای بیان فاصله‌های کیهانی به جای کیلومتر از واحد نجومی، پارسک و سال نوری استفاده می‌کنند. یک واحد نجومی فاصله‌ی زمین تا خورشید است و نزدیک به 150 میلیون کیلومتر. یک سال نوری هم فاصله‌ای است که نور با سرعت نزدیک به 300,000 کیلومتر بر ثانیه و در مدت یک سال می‌پیماید که این اندازه نزدیک به 9500 میلیارد کیلومتر می‌شود. یک پارسک هم نزدیک به 31000 میلیارد کیلومتر است. یک پارسک کمابیش 3/26 برابر یک سال نوری و 206,205 برابر واحد نجومی است.
  پروکسیما قنطورس نزدیکترین ستاره‌ی بیرون از منظومه خورشیدی در فاصله‌ی 4/3 سال نوری و یا 1.3 پارسک و دورترین کهکشان‌ها و اخترنماهای قابل دیدن بیش از 13.6 تا 15 میلیارد سال نوری از ما، در فاصله‌ای که نور فرصت رسیدن به آنجا را پس از انفجار بزرگ یافته است، قرار دارد؛ ژرفنایی از کیهان که مشاهده‌ی فراتر از آن امکان‌پذیر نیست. با این وجود ستاره شناسان باور دارند که آنجا نیز پایان جهان نیست. 
ادامه مطلب ...

شگفتی‌های کیهان: ستاره‌ی نوترونی چیست؟


ستاره‌ی نوترونی


نویسنده: محمد علیزاده


از شگفتی‌های باورنکردنیِ کیهان، ستاره‌ی نوترونی یا تپ‌اختر است. در فشار و دمای بسیار زیادِ هسته‌ی ستاره، پروتون و الکترون با هم آمیخته شده و نوترون را به وجود می‌آورند. ستاره‌ی نوترونی نامش را از همین جا یافته است. ستاره‌ی نوترونی بی اندازه کوچک است. قطر آن تنها چند ده کیلومتر است. ستاره‌ی نوترونی چگالی شگفتاوری دارد. باور کردنش سخت است، اما هر سانتی متر مکعب از آن، وزنی برابر یک میلیارد تن دارد. برای جلوگیری از رُمبش ستاره، نوترون‌ها مانند گاز رفتار کرده و فشاری را ایجاد می‌کنند که برای برپا نگه داشتن آن کافی است. اما اگر نوترونها نتوانند فشار هنگفت رو به درون را ناکار کنند، ممکن است هسته‌ی ستاره در اثر گرانش دچار رُمبش شود و به سیاه‌چاله دگرگون گردد. ستاره‌ی نوترونی با سرعت بسیار شگفتاور هزار دور در هر ثانیه به دور خود می‌چرخد. این سرعت زیاد میدان مغناطیسی قدرتمندی را ایجاد می‌کند. شدت این میدان میلیاردها برابر میدان مغناطیسی زمین است. نیروی مغناطیسیِ نیرومند ستاره که با گردش بسیار تند آن در هم می‌آمیزد، پرتوهایی را گسیل می‌دارد که به صورت تپش‌هایی در زمین دریافت می‌شود، از این روست که ستاره‌های نوترونی به تپ‌اختر هم معروف هستند. نخستین تپ‌اختر در سال 1967 توسط ستاره شناسان دانشگاه کمبریج کشف و بازه‌ی میان تپش‌های این ستاره 1.3 ثانیه ثبت شده است. تا به امروز بیش از 650 تپ‌اختر کشف شده است.



طرحی خیالی از یک ستاره‌ی نوترونی