آب در ستارگان دنباله‌دار

نوشته‌: محمد علیزاده

آیا می‌دانید بیشتر ستارگان دنباله‌دار دارای مقدار فراوانی آب هستند. دنبالۀ یک دنباله‌دار نیز با نزدیک شدن به خورشید و آب شدنِ یخِ آن ریخت می‌گیرد. حال اگر بتوان یک دنباله‌دار را از راه خود منحرف کرد تا به مدار یک سیاره مانند بهرام وارد شده و به دور آن، جوری گردش کند که زاویۀ سقوطش اندک باشد و در بازۀ زمانیِ درازدوره و با چرخشهای زیاد به سطح برسد، آنگاه زمان کافی برای بخار شدنِ آن دنباله‌دار در هواسپهر وجود خواهد داشت و چون اندازۀ زیادی از آن دنباله‌دار را آب تشکیل داده، پس بخار آب به هواسپهر وارد شده و سپس آب به رویۀ بهرام فروخواهد ریخت. همچنین با به‌ وجود آمدن هواسپهرِ پرمایه‌تر، سیاره گرم‌تر شده و با وجودِ بخار آب، رَوَند اکسیژن‌سازی هم آغاز خواهد شد. این که خود دنباله‌دار چگونه دارای آب است، گمانه‌زنی‌های بسیاری شده ‌است، اما در یکی از تازه‌ترین یافته‌ها، ستاره‌شناسان دریافته‌اند که برخی از ستارگان به فضای بیرون، گلوله‌های آب پرتاب می‌کنند. این گلوله‌ها با ورود به فضای میان‌ستاره‌ای یخ می‌بندد و در گذار خود، به دام گرانش یک ستاره افتاده و به دور آن چرخش می‌کند. شاید آبِ موجود در سیارۀ ما هم با یکی از همین گلوله‌ها آمده باشد.

ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.

---

ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان یافتند.

برگردان: محمد علیزاده

دو کارگروه از ستاره‌شناسان، بزرگترین و دوردست‌ترین خزانۀ آب را در کیهان کشف کرده‌اند. این خزانۀ آب که گمان می‌رود 140 تریلیون برابرِ تمامی آبهای دریاهای زمین باشد، پیرامون سیاه‌چاله‌ای را فراگرفته که خود یک اختروَش را خوراک می‌دهد و بیش از 12 میلیارد سال نوری از ما دورتر است.

مَت بِرَدفورد که یکی از دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در شهر پاسادنا در استان کالیفرنیای امریکا و مدیر یکی از کارگروه‌هایی است که این کشف را انجام داده‌اند، می‌گوید: "محیط پیرامون این اختروَش، بسیار بی‌مانند است زیرا که توانسته چنین تودۀ کلانی از آب را فَراوَرد. این برهان دیگری بر فراگیر بودن آب در سرتاسر جهان و حتا در زمان‌های نخست آغاز آن است." بخشی از سرمایۀ پژوهشی کارگروهِ زیر مدیریت او را ناسا بر گُرده دارد.
یک اختروَش از سیاه‌چاله‌ای بسیار بزرگ نیرو می‌گیرد که آن نیز پیوسته و یکنواخت، گاز و غبار پیرامونش را به کام خود می‌کشاند. هم‌چنان که سیاه‌چاله، گاز و غبار را به درون خود فرومی‌کشاند، اختروَش انرژی بیکرانی را به بیرون فوران می‌کند. هر دو گروه ستاره‌شناسان، یک اختروَش ویژه را با نام APM 08279+5255 بررسی کردند، اختروَشی که سیاه‌چاله‌ای به اندازۀ 20 میلیارد بار پرجرم‌تر و یک هزار بار پرتوان‌تر از خورشید پرورانده است.
ستاره‌شناسان وجود بخار آب را حتا در دوردست‌ترین فاصله‌ها و حتا در نخستین روزهای پیدایش کیهان پیش‌بینی کرده بودند، اما پیشتر، آن را نیافته و وجودش را آشکار نساخته بودند. در کهکشان راه شیری، بخار آب وجود دارد، هرچند که اندازۀ آن، 4000 بار کمتر از این اختروَش است، زیرا بیشتر بخار آب موجود در راه شیری، به ریخت یخ است.