شگفتی‌های کیهان: اندازه‌های ناجوان‌مردانه پهناور کیهان

---

اندازه‌های ناجوان‌مردانه پهناور و شگفتاور کیهان

نویسنده: محمد علیزاده

فاصله‌ی بین کهکشان‌ها و ستارگان چنان گسترده است که ستاره‌شناسان برای بیان فاصله‌های کیهانی به جای کیلومتر از واحد نجومی، پارسک و سال نوری استفاده می‌کنند. یک واحد نجومی فاصله‌ی زمین تا خورشید است و نزدیک به 150 میلیون کیلومتر. یک سال نوری هم فاصله‌ای است که نور با سرعت نزدیک به 300,000 کیلومتر بر ثانیه و در مدت یک سال می‌پیماید که این اندازه نزدیک به 9500 میلیارد کیلومتر می‌شود. یک پارسک هم نزدیک به 31000 میلیارد کیلومتر است. یک پارسک کمابیش 3/26 برابر یک سال نوری و 206,205 برابر واحد نجومی است.
  پروکسیما قنطورس نزدیکترین ستاره‌ی بیرون از منظومه خورشیدی در فاصله‌ی 4/3 سال نوری و یا 1.3 پارسک و دورترین کهکشان‌ها و اخترنماهای قابل دیدن بیش از 13.6 تا 15 میلیارد سال نوری از ما، در فاصله‌ای که نور فرصت رسیدن به آنجا را پس از انفجار بزرگ یافته است، قرار دارد؛ ژرفنایی از کیهان که مشاهده‌ی فراتر از آن امکان‌پذیر نیست. با این وجود ستاره شناسان باور دارند که آنجا نیز پایان جهان نیست. 

ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی (2)

---

ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی

برگردان: محمد علیزاده

6- اِنسِلادوس

غروب (4)

ویدئوی 100 ثانیه‌ای (5): آیا می‌توان اشیا را نامرئی کرد؟

Can we make objects invisible?

Link

شاتل فضایی و ایستگاه فضایی در کنار همدیگر

شاتل فضایی و ایستگاه فضایی در کنار همدیگر

برگردان: محمد علیزاده

شاتل فضایی و ایستگاه فضایی در کنار همدیگر

تصویز بزرگ و با کیفیت (1.8MB)

 

غروب (3)

شگفتی‌های کیهان: ستاره‌ی نوترونی چیست؟

ستاره‌ی نوترونی

نویسنده: محمد علیزاده

از شگفتی‌های باورنکردنیِ کیهان، ستاره‌ی نوترونی یا تپ‌اختر است. در فشار و دمای بسیار زیادِ هسته‌ی ستاره، پروتون و الکترون با هم آمیخته شده و نوترون را به وجود می‌آورند. ستاره‌ی نوترونی نامش را از همین جا یافته است. ستاره‌ی نوترونی بی اندازه کوچک است. قطر آن تنها چند ده کیلومتر است. ستاره‌ی نوترونی چگالی شگفتاوری دارد. باور کردنش سخت است، اما هر سانتی متر مکعب از آن، وزنی برابر یک میلیارد تن دارد. برای جلوگیری از رُمبش ستاره، نوترون‌ها مانند گاز رفتار کرده و فشاری را ایجاد می‌کنند که برای برپا نگه داشتن آن کافی است. اما اگر نوترونها نتوانند فشار هنگفت رو به درون را ناکار کنند، ممکن است هسته‌ی ستاره در اثر گرانش دچار رُمبش شود و به سیاه‌چاله دگرگون گردد. ستاره‌ی نوترونی با سرعت بسیار شگفتاور هزار دور در هر ثانیه به دور خود می‌چرخد. این سرعت زیاد میدان مغناطیسی قدرتمندی را ایجاد می‌کند. شدت این میدان میلیاردها برابر میدان مغناطیسی زمین است. نیروی مغناطیسیِ نیرومند ستاره که با گردش بسیار تند آن در هم می‌آمیزد، پرتوهایی را گسیل می‌دارد که به صورت تپش‌هایی در زمین دریافت می‌شود، از این روست که ستاره‌های نوترونی به تپ‌اختر هم معروف هستند. نخستین تپ‌اختر در سال 1967 توسط ستاره شناسان دانشگاه کمبریج کشف و بازه‌ی میان تپش‌های این ستاره 1.3 ثانیه ثبت شده است. تا به امروز بیش از 650 تپ‌اختر کشف شده است.

طرحی خیالی از یک ستاره‌ی نوترونی

ماه غول پیکر در برابر ماه کوچکتر

عکس کمی بزرگتر

   به دلیل حرکت بیضوی ماه به دور زمین، هر سال چندین مرتبه ماه به زمین نزدیک شده و بزرگتر و پرنورتر دیده می‌شود. یکی دو هفته پیش نیز یکی از همین حضیض‌ها رخ داد و ماه در بزرگترین اندازه در آسمان شب رخ‌نمایی کرد و شبی روشن را به ارمغان آورد که بسیار مناسب کوه‌پیمایی بود و صد البته که از این درنگ استفاده کردم و به بلندای توچال رفتم و برآمدن آفتاب را از پشت دماوند بر فراز توچال به نظاره نشستم.
   بار دیگر که ماه به این اندازه به زمین شود، هشتم شهریور ماه سال 1394 خواهد بود، کمابیش یک سال دیگر.

   عکس روز ناسا به همراه توضیحاتش را را در این پیوند ببینید.
   همچنین در این پیوند نوشتاری مفصل پیرامون چرایی این رویداد خواهید دید.

هر دو عکس از سایت http://earthsky.org

ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌زمینی (1)

---

ده جایگاه برای یافتن زندگی برون‌‌‌زمینی

بخش نخست

برگردان: محمد علیزاده

   آیا به‌‌‌راستی ما در جهان تنها هستیم؟ مسابقه برای یافتن زندگیِ هوشمند، یا هرگونه زندگی برون‌‌‌زمینی، کوششی است که سالهاست ادامه دارد. با اینکه تاکنون هیچ مدرک محکم و معتبری از زندگی برون‌‌‌زمینی یافت نشده، اما به نظر می‌‌‌رسد در برنامۀ ماموریتِ هر کاوشگر فضایی که از زمین پرتاب می‌‌‌شود، "جستجوی زندگی" نقش بسته باشد.
   تا امروز می‌‌‌دانیم که در منظومۀ خورشیدی، تنها زمین دارای زندگی است و شاید تا چند دهۀ دیگر، ریختهای دیگری از زندگی نیز در همین نزدیکی‌‌‌ها یافت شود. همچنین، ریختِ شناخته شدۀ زندگی، نیازمند کربن، اکسیژن و آب است، اما در همین زمین که جایگاه زندگی ماست، ریختهایی از زندگی یافت شده که در محیطهای ناهنجارِ بسیار سرد و یا بسیار گرم و به دور از نور خورشید ادامه دارد. برای نمونه به تازگی و با کمک پیشرفت فناوری و ساخت زیردریایی‌‌‌هایی که تاب فشارهای خُردکنندۀ ژرفای آبهای اقیانوس را دارند، ریختهایی از زندگی در ژرفاهای تاریک و سردِ آبهای زمین یافت شده که در کف اقیانوسها و در نزدیکیِ منابع زمین‌‌‌گرمایی در جریان است و آنجا جاندارانی، در محیطهایی آکنده از سولفور زندگی می‌‌‌کنند. نکتۀ شگفتِ دیگر از جریانِ پیچیدۀ زندگی این است که دانشمندان در زباله‌‌‌های اتمیِ دفن شده در ژرفای اقیانوسها، و نیز در میان یخهای سرد و به‌‌‌دور از نور خورشید، باکتریهای زنده یافته‌‌‌اند. اینها و نیز بسیاری نکته‌‌‌های دیگر، برهانهای محکمی است بر آنکه زندگی می‌‌‌تواند در جاهایی باورناپذیر ریخت گیرد و رشد یابد.
   با فرضیه‌‌‌های امروزِ دانش زمینی، به درستی نمی‌‌‌توان گفت که زندگیِ برون‌‌‌زمینی در کجا پنهان است. با این‌‌‌حال، در اینجا به ده نمونه از جاهایی که گمان بیشتری می‌‌‌رود زندگی در آنها جریان داشته باشد، اشاره می‌‌‌شود.

  

در جستجوی منابع فرازمینی

در جستجوی منابع فرازمینی


نوشته: محمد علیزاده

  
   در یک روز گرم تابستانی، در کنار ساحل زیبای دریا، شاید دلتان خواسته باشد با ماسه‌ها بازی کنید. دست درون ماسه‌های ساحل فرو برده و مشتی از آن برداشته باشید؛ یا شاید آن را با آب دریا مخلوط کرده و قلعه ساخته باشید. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که ماسه از چه ساخته شده است؟ بیشتر عنصر تشکیل دهندۀ ماسه، سلیسیوم است. آب دریا چه؟ همه می‌دانید که آب از هیدروژن و اکسیژن درست شده، و می‌دانید که دریا پر است از نمک، که از سدیم و کلر ساخته شده است. در واقع هر چه در پیرامون ما وجود دارد از عناصر ساخته شده است. بیش از 110 عنصر تا به امروز کشف شده که تعدادی از آنها حتی در روی سیارۀ زمین وجود ندارد و دانشمندان با نتیجه‌گیری علمی به وجود آنها پی برده‌اند. در سال 1869، دانشمند روس، دیمیتری مندلیف توانست جدول تناوبی را ابداع کرده و عناصر را بر اساس وزن اتمی در آن مرتب سازد. در جدول ابداعی او، عناصر شناخته شدۀ آن روزگار مرتب شده بودند، اما او دریافت که در جدول، جای خالی زیادی وجود دارد و مربوط به عناصری است که هنوز کشف نشده است. تعدادی از عناصر فلزی مانند طلا، آهن و مس و عناصر غیر فلزی مانند هیدروژن، اکسیژن را سالها پیش کشف کرده بودند. تعداد فراوانی از عناصر نیز در این سده کشف شده‌اند. عناصر برای تمدن و فناوری امروز ما بسیار حیاتی هستند. اما مشکل این جاست که منابع آنها در زمین محدود است و سرانجام روزی به پایان خواهید رسید. اما راه چاره چیست؟