گوشه‌هایی از شگفتی‌های کیهان (1)

---

جهان آن قدر شگفتاور نیست که می‌پنداریم،
بلکه آن قدر شگفتاور است که نمی‌توانیم بپنداریم.

                                                               آرتور سی. کلارک

نویسنده‌: محمد علیزاده


* آیا می‌دانید جرم خورشید برابر 2x10²⁷ یا دو میلیارد میلیارد میلیارد تن است، یعنی اگر خورشید در یک کف ترازو باشد، برای هم‌‌‌‌‌سنگی در کف دیگر باید 333،400 زمین قرار داده شود.

* آیا می‌دانید مواد تشکیل دهنده‌ی تمامی سیاره‌ها به همراه هر چیز دیگری که در منظومه‌ی خورشیدی ما وجود دارد، تنها 0.1 درصد از کل مواد تشکیل دهنده‌ی این منظومه‌ است. 99.9 بقیه‌ی مواد درون خورشید است.

* آیا می‌دانید در مرکز هر سیاه‌چاله و درون آن، نقطه‌ی متمرکزی وجود دارد که همه مواد و تمام آن چه که سیاه‌چاله در خود فرو داده، در آن جا قرار گرفته است. این نقطه بسیار کوچکتر از کوچکترین ذرات بنیادی است. بر اساس نظریه نسبیت عام، تمام جرم یک سیاه‌چاله در این نقطه که بدون درازا و پنها و بلنداست متمرکز و در حجم صفر فشرده شده است. به عبارتی چگالی و گرانش در این نقطه بی‌نهایت است و نیز خمیدگی فضا-زمان در این نقطه بی‌نهایت خواهد بود. به این نقطه تکینِگی  (1)  (2)  گفته می‌شود.
  
* آیا می‌دانید هر جسمی که به سیاه‌چاله نزدیک شود در جایی پیرامون آن به دام گرانش قدرتمندش خواهد افتاد. این مرز پیرامونی را افق رویداد می‌نامند. آن جا جایی است که جسم برای لحظه‌ای وجود دارد و برای لحظه‌ی دیگر با سرعت نور به درون سیاه‌چاله مکیده می‌شود.

* آیا می‌دانید اگر زمین را به اندازه‌ی یک کره‌ی جغرافیایی کوچک در نظر بگیریم، هواسپهر یا جو زمین تنها لایه‌ی نازکِ رنگ آن خواهد بود، اما همین لایه‌ی ناچیز چون سپری ما را از پرتوهای کیهانی و پرتو فرابنفش خورشید نگهداری می‌کند.

* آیا می‌دانید از میان میلیاردها گونه‌ی موجودات زنده‌ای که از آغاز تاکنون بر روی زمین به وجود آمده‌اند، 99/99 درصدشان نابود و منقرض شده‌اند. زمین زندگی‌بخش است، اما مهارت بیشتری در نابودی آن دارد. عمر هر گونه‌ی زنده در روی زمین به طور میانگین چهار میلیون سال است.

* آیا می‌دانید خورشید به طور متوسط بر هر کیلومتر سطح زمین در حدود دو میلیون اسب بخار انرژی می‌دهد. شگفتاورتر اندازه‌ی انرژی‌ای است که تنها در یک سال به زمین می‌رسد که پنج میلیون برابر از تمامی انرژی‌ای که از ذغال سنگ، گاز، آب، نفت، انرژیِ هسته‌ای، باد و هر انرژی دیگری که در آن سال در زمین تولید شود بیشتر است.

* آیا می‌دانید انرژی‌ای که تنها در یک دقیقه از خورشید تابیده می‌شود برابر است با عدد بسیار بزرگ 472300 میلیارد میلیارد اسب بخار (472300000000000000000000)و زمین تنها یک دو میلیاردیوم از این انرژی را دریافت می‌کند.

* آیا می‌دانید خورشید در هر ثانیه در هسته‌ی خود 700 میلیون تن هیدروژن را به 695 میلیون تن هلیوم تبدیل می‌کند و باقی مانده به انرژی تبدیل می‌شود. این رقم در برابر جرم خورشید چنان ناچیز است که می‌تواند تا پنج میلیارد سال دیگر به زندگی ادامه دهد.

* آیا می‌دانید ستارگانی در کیهان وجود دارند به نام اَبَرغول‌های سرخ که اگر به جای خورشید قرار داشتند، قطرشان تا مدار سیاره‌ی کیوان می‌رسید. در عکس زیر، اندازه‌ی خورشید در برابر یک ابر غول سرخ نمایش داده شده است.

* آیا می‌دانید ستارگانی به نام کوتوله‌های سفید در کیهان وجود دارد که جرمی حدود جرم خورشید دارند ولی حجمشان بسیار کوچکتر از اندازه‌ی خورشید و قطرشان تنها چند برابر قطر زمین است. در نتیجه چنین ستارگانی، بسیار چگال هستند، جوری که تنها یک قاشق از ماده‌ی یک کوتوله‌ی سفید چندین تن وزن دارد.

* آیا می‌دانید چگالی ماده‌ی میان ستاره‌ای بسیار بسیار کم و در حدود یک اتم در هر سانتی متر مکعب و ده ذره‌ی غبار در هر کیلومتر مکعب است.